Một ý tưởng đúng – nhưng cần triển khai đúng cách

Sự ra đời của cổng thông tin "Make in Viet Nam" là một tín hiệu đáng mừng. Đây là một nỗ lực thiết thực trong việc thúc đẩy hệ sinh thái công nghệ nội địa, khuyến khích các doanh nghiệp giới thiệu sản phẩm do người Việt thiết kế, phát triển và làm chủ. Tuy nhiên, khi ý tưởng đã thu hút được sự hưởng ứng mạnh mẽ từ cộng đồng công nghệ, đặc biệt là các tập đoàn lớn và startup, một câu hỏi quan trọng được đặt ra:

Trong một "sân chơi" mà cả tập đoàn lớn lẫn doanh nghiệp nhỏ đều tham gia, làm sao để những doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) có cơ hội thực sự được hỗ trợ và đánh giá công bằng?

Câu hỏi 1: Hồ sơ của các startup được xem xét ra sao khi "sân chơi" xuất hiện các tập đoàn lớn?

Theo quan sát từ cổng Make in Viet Nam, số lượng sản phẩm đăng ký ngày càng nhiều – từ các startup nhỏ vài người đến những tập đoàn lớn như FPT, Viettel, VNPT với hàng trăm nhân sự và hệ thống pháp chế vững mạnh. Điều này đặt ra một vấn đề đáng suy ngẫm:

• Các tập đoàn có năng lực chuẩn bị hồ sơ bài bản, biết cách "nói đúng ngôn ngữ" quản lý nhà nước.
• Họ có phòng pháp lý, đội ngũ chuyên làm hồ sơ chất lượng cao, và nguồn lực vận hành lớn.

Trong khi đó:

• Nhiều startup công nghệ đang trong giai đoạn phát triển sản phẩm, thiếu kiến thức pháp lý hoặc chưa từng tiếp cận thủ tục hành chính.
• Họ không có nguồn lực để theo sát quy trình, hoặc biết cách làm nổi bật giá trị công nghệ trong khuôn mẫu hồ sơ hành chính.

Vậy làm sao để đảm bảo rằng sản phẩm của các startup tiềm năng không bị "chìm" giữa hàng trăm sản phẩm đến từ các ông lớn?

Gợi mở giải pháp:

1. Ưu tiên xử lý hồ sơ theo thứ tự nộp:

• Các hồ sơ đăng ký cần được sắp xếp và đánh giá theo thứ tự thời gian nộp, đảm bảo nguyên tắc "nộp trước – xét trước", tránh tình trạng "chen lấn" từ các hồ sơ có nguồn lực lớn hơn.

2. Giới hạn hồ sơ từ các công ty con của tập đoàn lớn:

• Tạm ngừng hoặc giới hạn việc chấp nhận hồ sơ từ các công ty con thuộc tập đoàn lớn. Thay vào đó, ưu tiên các doanh nghiệp mới thành lập trong vòng 3 năm hoặc startup độc lập. Đồng thời, có thể thiết lập một kênh nộp riêng biệt cho các doanh nghiệp thành lập trên 5 năm để đảm bảo sự công bằng trong đánh giá.

3. Tận dụng AI để hỗ trợ sơ loại hồ sơ nhanh và hiệu quả:

• Ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong việc rà soát hồ sơ, giúp phân loại tự động, phát hiện điểm mạnh – điểm yếu ban đầu, từ đó giảm tải cho đội ngũ thẩm định và rút ngắn thời gian xử lý.

Câu hỏi 2: Ai sẽ thẩm định khi mọi doanh nghiệp đều gửi sản phẩm?

Cổng Make in Viet Nam là một nền tảng mở. Khi số lượng sản phẩm đổ về ngày càng nhiều, đặc biệt là từ các tập đoàn lớn như FPT, Viettel, VNPT với hàng loạt sản phẩm khác nhau, câu hỏi tiếp theo xuất hiện:

Ai sẽ là người có đủ năng lực và thời gian để đánh giá, xác minh và phân tích toàn bộ các sản phẩm đăng ký?

• Liệu một tổ công tác của nhà nước có thể theo kịp tốc độ tăng trưởng số lượng hồ sơ?
• Liệu cơ chế hiện tại có đủ minh bạch, khách quan và đa chiều để đưa ra đánh giá hiệu quả – không thiên về những sản phẩm có "sức ép truyền thông" hay quan hệ?

Gợi mở giải pháp:

1. Minh bạch hóa toàn bộ quy trình và kết quả đánh giá trên cổng thông tin:

• Tất cả thông tin liên quan đến quá trình thẩm định như: tiêu chí chấm điểm, điểm số, nhận xét, người đánh giá… cần được công khai rõ ràng trên cổng Make in Viet Nam để tạo sự tin tưởng và tránh hiểu nhầm.

2. Chính phủ đứng ra điều phối các doanh nghiệp lớn cùng tham gia thẩm định minh bạch:

• Kêu gọi các doanh nghiệp vừa và lớn tham gia vào quá trình thẩm định các startup nhỏ hơn. Tuy nhiên, phải công khai rõ danh tính người thẩm định, nội dung thẩm định và phương pháp thẩm định, bảo đảm không thiên vị và có trách nhiệm giải trình.

3. Cho phép cộng đồng công nghệ tham gia đánh giá – nhưng có điều kiện:

• Chỉ những doanh nghiệp đã đăng ký trên cổng thông tin mới có quyền tham gia đánh giá (vote) các sản phẩm khác. Mọi hoạt động đánh giá đều cần có mốc thời gian cụ thể và công khai toàn bộ kết quả, để đảm bảo sự minh bạch, tránh lợi dụng hoặc bỏ phiếu không công bằng.

Vấn đề hiện tại không nằm ở ý tưởng – mà là ở cách triển khai

Không thể phủ nhận: Make in Viet Nam là một ý tưởng mạnh mẽ, tạo được cộng hưởng lớn trong giới công nghệ. Tuy nhiên, như mọi nền tảng mở, giá trị thực sự đến từ cách hệ thống được thiết kế để:

• Khuyến khích đổi mới sáng tạo,
• Bảo vệ doanh nghiệp nhỏ và non trẻ,
• Tạo ra sự tin cậy, khách quan trong đánh giá.

Muốn như vậy, cần một cơ chế "đồng hành" chứ không đơn thuần là "chấm điểm". Nhà nước không thể làm việc này một mình. Cần sự hợp tác chặt chẽ giữa nhà nước – doanh nghiệp – hiệp hội – chuyên gia – cộng đồng.

Kết luận: Tăng năng lực cho startup, chia sẻ trách nhiệm cùng cộng đồng

Cổng Make in Viet Nam có thể trở thành một điểm tựa phát triển cho doanh nghiệp công nghệ Việt, nếu:

• Có sự phân tầng, minh bạch và phù hợp trong cơ chế đánh giá;
• Có sự tham gia thẩm định từ cộng đồng chuyên môn;
• Có các chương trình hỗ trợ nâng năng lực cho startup khi bước vào hệ sinh thái công nghệ quốc gia.

Khi ý tưởng lớn được triển khai bởi cộng đồng đồng hành, giá trị tạo ra sẽ không chỉ là một danh sách sản phẩm – mà là một hệ sinh thái thực sự có khả năng phát triển bền vững.