Khoảng trống pháp lý nền tảng tại Việt Nam

1. Giấy phép hoạt động & điều kiện kinh doanh

• Việt Nam chưa có khung luật chuyên biệt cho mô hình chia sẻ (giao thông công nghệ, homestay, P2P lending…). Hệ quả là các nền tảng hoạt động theo hình thức “tự do”, gây cạnh tranh không công bằng với doanh nghiệp truyền thống.

2. Thuế & minh bạch hóa giao dịch

• Do không bắt buộc gửi hóa đơn, nền tảng chia sẻ thường không kê khai đầy đủ thuế thu nhập doanh nghiệp và thu nhập cá nhân, gây mất thu ngân sách và thiệt thòi cho người lao động.
• Chưa có quy định buộc nền tảng tự động phát sinh hóa đơn điện tử khi giao dịch xảy ra.

3. Bảo vệ người tiêu dùng & dữ liệu cá nhân

• Luật Bảo vệ Người tiêu dùng chưa cập nhật mô hình số hóa như nền tảng chia sẻ → thiếu cơ chế bảo vệ người dùng trong tranh chấp dịch vụ, mất cọc, tổn thất tài sản.
• Thiếu Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân riêng biệt, nên chưa rõ trách nhiệm xử lý rò rỉ, tiết lộ hoặc sử dụng dữ liệu cá nhân của người dùng.

So sánh pháp lý quốc tế

Quốc gia	Điểm nổi bật pháp lý
Singapore	Sandbox fintech/broad: luật sandbox doanh nghiệp (MAS) thử nghiệm công nghệ như P2P, microinsurance trước khi áp dụng chính thức; đồng thời áp dụng Platform Workers Act từ 2025 để bảo vệ lao động như đóng CPF và nghỉ ốm có lương.
Trung Quốc	Hệ thống giấy phép nhiều cấp nhưng vẫn không có thống nhất rõ ràng; chính phủ kiểm soát mạnh mẽ nhưng các nền tảng như P2P Lending vẫn tiềm ẩn rủi ro cao.
Indonesia	Nền tảng Gojek đạt thành công nhưng đã từng bị đình chỉ hoạt động và phản đối do chưa có quy định rõ ràng cho gig economy.

Kiến nghị cải thiện pháp lý cho Việt Nam

A. Cấp phép và sandbox hoạt động

• Xây khung cho đăng ký mô hình chia sẻ, bao gồm điều kiện bảo mật, an toàn người dùng, trách nhiệm thuế.
• Áp dụng mô hình regulatory sandbox theo Decree 94/2025, cho phép thử nghiệm fintech (P2P, open API) trong 2 năm trước khi luật hóa chính thức

B. Phát hành hóa đơn & minh bạch thuế

• Yêu cầu nền tảng phát hành hóa đơn điện tử tự động với mỗi giao dịch, tích hợp với định danh VNeID để đảm bảo kê khai thuế với khoản thu nhập cá nhân.

C. Bảo vệ người tiêu dùng & quyền lợi lao động

• Sửa luật Bảo vệ Người tiêu dùng: khung ràng buộc giải quyết tranh chấp, hoàn cọc và bồi thường mất tài sản.
• Ban hành luật về dữ liệu cá nhân, quy định cách thu thập, lưu giữ, xử lý dữ liệu của người dùng.

D. Giám sát thuật toán & minh bạch AI

• Buộc nền tảng phải công khai mô hình định giá, chấm sao, cấm đình tài khoản tự động khi chưa giải thích rõ tiêu chí.
• Có thể học từ luật ở EU: minh bạch thuật toán và quyền khiếu nại người dùng.

E. Hỗ trợ đại diện người lao động

• Cho phép gig workers tham gia tổ chức đại diện (beyond công đoàn truyền thống) để thương lượng đáp ứng tỉ lệ phí, giờ làm, bảo hiểm theo mô hình chính sách mới.

Lộ trình triển khai chiến lược

1. Q2 2025: Chính phủ ban hành Decree 94/2025 về sandbox fintech/broad, khuyến khích thử nghiệm P2P, microinsurance.
2. Q4 2025: Bộ Tài chính yêu cầu nền tảng sharing phát hành hóa đơn điện tử tích hợp định danh.
3. Q2 2026: Chỉnh sửa Luật Người tiêu dùng và Luật Dữ liệu cá nhân, bổ sung ràng buộc trách nhiệm kỹ thuật.
4. Q1 2027: Xây dựng khung Thuế chuyển đổi số – số hóa khai thuế, thanh tra ngành chia sẻ, kèm tổ chức đại diện người lao động.

Kết luận

Nền kinh tế chia sẻ Việt Nam đang đứng trước điểm ngoặt của pháp lý. Để tránh "phát triển tự do → mất kiểm soát", từ cấp độ giấy phép, hóa đơn, dữ liệu đến quyền lao động và thuật toán, Việt Nam cần xây dựng khung luật thông minh, linh hoạt và có tầm nhìn dài hạn để thực sự biến mô hình chia sẻ thành nền tảng phát triển bền vững.