Cách chúng ta suy nghĩ: Từ bỏ tư duy “làm tất ăn cả”

• Trong nhiều năm, cả doanh nghiệp lẫn cá nhân đều vận hành theo một niềm tin cũ: muốn phát triển thì phải tự làm được mọi thứ. Một công ty muốn tự xây phần mềm, tự chạy marketing, tự đảm nhận logistics; một người trẻ thì cố gắng học “đủ kỹ năng để không bị thay thế”. Tư duy đó từng hiệu quả trong kỷ nguyên sản xuất hàng loạt – nơi năng suất đến từ kiểm soát toàn bộ chuỗi giá trị.
• Nhưng thế giới hôm nay không còn vận hành như vậy. Sự bùng nổ của kinh tế chia sẻ (sharing economy) và hạ tầng số toàn cầu khiến “sở hữu” không còn là trung tâm của sức mạnh. Giá trị giờ đây được tạo ra nhờ khả năng kết nối và khai thác năng lực chung – thứ mà mỗi cá nhân hay tổ chức đều góp một phần vào.
• Theo The Business Research Company (2025), thị trường kinh tế chia sẻ toàn cầu ước đạt 244,8 tỷ USD trong năm 2025 và có thể tăng lên 827 tỷ USD vào năm 2032 (Allied Market Research, 2024). Điều này cho thấy mô hình “dùng chung để phát triển cùng nhau” không còn là lựa chọn, mà là quy luật tiến hóa của nền kinh tế hiện đại.

Ví dụ gần gũi – người nông dân với công nghệ “dùng chung”

• Huấn luyện drone 3–4 ngày rồi “thuê” năng lực bay: Ở một huyện trồng bưởi tại Giang Tây (Trung Quốc), nông dân được hướng dẫn cấu hình tốc độ, độ cao, liều lượng phun ngay trên ứng dụng di động; sau đó vận hành drone phun sương ly tâm. Kết quả: một người + một drone có thể bao phủ 200–300 mẫu/ngày, nhanh gấp nhiều lần cách phun thủ công; đồng thời giảm lượng nước/thuốc nhờ kiểm soát lưu lượng chính xác.
• Nhà kính và cảm biến IoT “as-a-service”: Ở Bắc Kinh–Hắc Long Giang (Trung Quốc), mô hình nhà kính thông minh, tưới/bón tự động, giám sát thời gian thực giúp nông dân ít lệ thuộc thời tiết, nâng năng suất đáng kể mà không cần tự đầu tư toàn bộ thiết bị.
• Thông điệp tư duy: Từ “mình làm hết” sang “mình làm phần tạo giá trị, còn lại dùng chung năng lực của hệ sinh thái”.

Cách chúng ta hành động: Kết nối thay vì tự vận hành

Trước đây, sản xuất – thương mại – dịch vụ – logistics hoạt động như những “ốc đảo” tách biệt. Doanh nghiệp sản xuất hàng hóa xong mới tìm kênh phân phối; logistics chỉ vận chuyển, không hiểu sản phẩm; còn phần mềm quản lý chỉ chạy độc lập trong từng khâu. Kết quả là chuỗi giá trị bị đứt đoạn, thiếu dữ liệu và kém hiệu quả.

Ngày nay, phần mềm và API đã trở thành cầu nối trung tâm giúp các lĩnh vực kết nối và chia sẻ năng lực với nhau.

Ví dụ gần gũi – chuỗi số của nông dân từ ruộng tới đơn hàng

• Cảnh báo sâu bệnh + đặt drone online: Ở Tứ Xuyên, cảm biến IoT đo đất/ẩm/nhiệt gửi dữ liệu lên Nền tảng Dịch vụ Nông nghiệp số. Ứng dụng cảnh báo theo vị trí, nông dân đặt drone để gieo/bón/phun đúng thửa, đúng lúc – không phải tự làm tất cả.
• “Bộ não cam Tam Hiệp” gợi ý kênh bán tối ưu: Ở Hồ Bắc, bảng giá thời gian thực (chợ đầu mối, TMĐT, bán buôn) giúp nông dân chọn kênh tốt nhất từng thời điểm, tối đa hóa doanh thu.
• Livestream & trưng bày nông nghiệp hiện đại: Nhiều địa phương đẩy mạnh livestream (Douyin/Kuaishou) và phòng trưng bày nông nghiệp, giúp đặc sản địa phương vươn ra thị trường nhanh; mô hình thủy canh tuần hoàn nuôi cá–trồng rau giảm chi phí, tăng giá trị.
• Thủy lợi thông minh: Nền tảng điều khiển cửa cống từ xa chính xác tới từng cm, tự động ghi sổ cái trên đám mây, hỗ trợ kịch bản ứng phó thời tiết bất thường.
• Thông điệp hành động: Không cần “ôm” cả chuỗi. Cắm vào nền tảng sẵn có (drone-as-a-service, IoT-as-a-service, data-as-a-service, logistics-as-a-service, kênh bán số) là đủ nhanh, linh hoạt, hiệu quả.

Công nghệ chia sẻ không chỉ giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí, mà còn mở rộng khả năng tiếp cận thị trường toàn cầu. Một kỹ sư phần mềm tại Việt Nam có thể tham gia dự án cho Singapore hay châu Âu qua EzyPlatform; ngược lại, doanh nghiệp nước ngoài có thể triển khai sản phẩm tại Việt Nam mà không cần đội ngũ cố định. Chúng ta không còn “làm một mình” – mà đang học cách kết nối để cùng nhau phát triển.

Cách chúng ta chấp nhận: Mỗi người giỏi một việc, và đó là đủ

• Thế giới phẳng khiến mọi năng lực đều có thể được chia sẻ, và điều này đòi hỏi một sự chấp nhận mới: chúng ta không cần giỏi tất cả, chỉ cần giỏi đúng thứ mình chọn.
• Trong nền kinh tế chia sẻ, giá trị không còn nằm ở việc “biết nhiều thứ”, mà ở việc chuyên sâu và biết kết nối. Một sinh viên công nghệ chỉ cần thật vững về lập trình hoặc phân tích dữ liệu; một sinh viên thiết kế chỉ cần tập trung làm tốt giao diện và trải nghiệm người dùng; một sinh viên kinh tế có thể giỏi nghiên cứu thị trường hay hoạch định chiến lược. Khi từng người làm tốt phần việc của mình, rồi hợp tác qua nền tảng chung, họ sẽ cùng tạo ra những sản phẩm hoàn chỉnh – từ ứng dụng, chiến dịch marketing, đến mô hình khởi nghiệp.

Ví dụ gần gũi:

• Một nhóm sinh viên MIS (Hệ thống thông tin quản lý) có thể cùng xây dựng dự án: bạn A lo backend, bạn B thiết kế dashboard, bạn C viết nội dung truyền thông, bạn D thu thập và làm sạch dữ liệu. Mỗi người làm đúng phần mạnh của mình, nhưng khi kết nối qua Google Drive, GitHub hay EzyPlatform, dự án vẫn chạy trơn tru như một đội ngũ chuyên nghiệp.
• Hay khi tham gia các cuộc thi hackathon, sinh viên ở các ngành khác nhau có thể “ghép đội”: kỹ sư code, sinh viên thiết kế giao diện, và bạn học marketing lo pitching – một dự án đa ngành ra đời từ chia sẻ năng lực cá nhân.

Cơ chế này cũng giúp tạo ra sự công bằng mới trong học tập và làm việc: ai đóng góp nhiều kỹ năng và nỗ lực hơn, sẽ nhận được nhiều cơ hội hơn, bất kể họ đến từ trường nào hay thành phố nào.

Ở Việt Nam, ngày càng nhiều sinh viên đã chọn con đường này – học sâu một kỹ năng, làm thêm freelance, tham gia dự án thực tế, rồi kết nối trên các nền tảng mở như EzyPlatform, TopDev, FPT Freelance, GitHub, Canva Team…. Mỗi người đều là một “mảnh ghép nhỏ” trong bức tranh lớn của nền kinh tế chia sẻ – và khi ghép lại, toàn hệ thống trở nên mạnh mẽ hơn gấp bội.

Kết luận: Chia sẻ là cách phát triển tự nhiên của xã hội hiện đại

Chúng ta đang sống trong thời đại mà tư duy “sở hữu” đang dần được thay thế bởi tư duy “truy cập năng lực”. Không ai có thể mạnh một mình – nhưng ai cũng có thể mạnh hơn khi biết kết nối đúng người và chia sẻ đúng giá trị.

Nền kinh tế chia sẻ không chỉ thay đổi cách chúng ta làm việc, mà còn định hình lại cách chúng ta suy nghĩ – hành động – chấp nhận. Khi mỗi người tập trung vào năng lực cốt lõi của mình, và sẵn sàng hợp tác trong một mạng lưới mở, chúng ta không chỉ tăng năng suất, mà còn xây dựng một nền kinh tế bền vững hơn – nơi giá trị tri thức được lưu thông tự do và công bằng.

“Chia sẻ không làm ta mất đi – nó nhân lên giá trị của tất cả.”