Trong bối cảnh toàn cầu hóa và làn sóng AI, DevOps, cùng các nền tảng Low-code/No-code đang định hình lại cách phần mềm được phát triển, doanh nghiệp Việt Nam đang đứng trước một lựa chọn chiến lược: tiếp tục làm gia công hay vươn lên làm chủ nền tảng và sản phẩm? Câu trả lời nằm ở việc tận dụng công nghệ mã nguồn mở và nền tảng “Make in Vietnam” – những đòn bẩy chiến lược để phần mềm Việt Nam không chỉ tham gia mà còn sở hữu cuộc chơi.Vì sao mã nguồn mở là cơ hội chiến lược? Công nghệ mã nguồn mở (Open Source Software - OSS) không chỉ là một xu hướng kỹ thuật mà còn là một cơ hội chiến lược để các doanh nghiệp Việt Nam chuyển mình, giảm phụ thuộc và tăng cường năng lực tự chủ.f2f2f2;"> Lợi íchÝ nghĩa chiến lượcTối ưu chi phí phát triểnKhông phụ thuộc vào các giấy phép (license) đắt đỏ từ nước ngoài, giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí đáng kể, đặc biệt là các startup và SME.Tăng tốc R&D và đổi mớiDựa trên nền tảng mã nguồn đã có sẵn, doanh nghiệp chỉ cần tùy biến và phát triển thêm, rút ngắn thời gian nghiên cứu và phát triển sản phẩm mới.Thúc đẩy cộng đồng và hợp tácHuy động đóng góp và lan tỏa từ cộng đồng nhà phát triển trong và ngoài nước, tạo ra một hệ sinh thái năng động và chia sẻ kiến thức. Việt Nam là một trong những quốc gia có tốc độ đóng góp vào GitHub phát triển nhanh nhất ở châu Á.Nâng tầm thương hiệu ViệtViệc tạo ra và đóng góp vào các dự án mã nguồn mở chất lượng cao là lời khẳng định mạnh mẽ về năng lực công nghệ của Việt Nam trên trường quốc tế, chuyển dịch hình ảnh từ "gia công" sang "sáng tạo". Chính phủ Việt Nam cũng đã nhận thấy tầm quan trọng của mã nguồn mở. "Chiến lược AI quốc gia" ưu tiên phát triển công nghệ mở, và các sáng kiến như Project ViGen đang tích cực tạo ra các bộ dữ liệu tiếng Việt mã nguồn mở chất lượng cao để nâng cao khả năng hiểu ngôn ngữ và văn hóa địa phương của các mô hình AI. Hiệp hội Phần mềm và Nguồn mở Việt Nam (VFOSSA) cũng tích cực ủng hộ việc áp dụng mã nguồn mở, đặc biệt trong các dự án do chính phủ tài trợ, nhằm tăng cường tính minh bạch và làm chủ công nghệ. Các dự án và nền tảng “Make in Vietnam” đáng chú ý Sáng kiến "Make in Vietnam" là một mệnh lệnh chiến lược quốc gia, chuyển trọng tâm từ việc chỉ lắp ráp và gia công sang nghiên cứu, đổi mới và sản xuất các công nghệ cốt lõi trong nước. Tỷ lệ giá trị nội địa trong doanh thu ngành ICT của Việt Nam đã tăng từ 21% vào năm 2020 lên 29% vào năm 2023, với mục tiêu đạt 50% vào năm 2030. Trong bối cảnh này, nhiều nền tảng và dự án "Make in Vietnam" đã và đang khẳng định vị thế, không chỉ phục vụ thị trường nội địa mà còn vươn ra quốc tế: a. EzyPlatform (Young Monkeys): Đây là một nền tảng phát triển phần mềm ít mã (Low-code), không mã (No-code), và hướng tới Mã AI (AI code). EzyPlatform là một phần mềm máy chủ và framework toàn diện, cho phép tạo ra các trang web, ứng dụng và trò chơi mạnh mẽ và không giới hạn. Mục tiêu chiến lược: Dân chủ hóa việc tạo phần mềm bằng cách giảm gánh nặng mã hóa cho lập trình viên, cho phép cả những người không chuyên về lập trình cũng có thể tạo ra sản phẩm số. Nền tảng này hướng đến xây dựng hệ sinh thái 100.000 plugin "Make in Vietnam" vào năm 2030, mở rộng chức năng và tính linh hoạt. Young Monkeys cũng thúc đẩy cộng đồng mã nguồn mở bằng cách cung cấp các thư viện lập trình và phần mềm mã nguồn mở theo giấy phép Apache 2.0 và EzyPlatform. EzyPlatform còn giúp giải quyết bài toán thiếu hụt nhân lực IT tại Việt Nam (dự kiến thiếu 150.000-200.000 chuyên gia vào năm 2025) bằng cách đơn giản hóa quá trình phát triển, và phục vụ các ngành tăng trưởng cao như thương mại điện tử, fintech và trò chơi với các tính năng như "Tạo trò chơi" và "Hỗ trợ Blockchain". b. akaDev (FPT Software): Nền tảng Low-code từ FPT Software, giúp tăng tốc phát triển ứng dụng web bằng cách sử dụng cấu hình, kéo-thả và các thành phần có thể tái sử dụng. akaDev được thiết kế dành cho các doanh nghiệp lớn muốn chuyển đổi số, tối ưu hóa môi trường đa đám mây và quy trình DevOps. c. TopCV Platform: Nền tảng công nghệ nhân sự tự phát triển nội địa, ứng dụng AI để tối ưu hóa quy trình tuyển dụng và phát triển kỹ năng. TopCV cung cấp dịch vụ tuyển dụng, kiểm tra năng lực và phát triển kỹ năng toàn diện cho hơn 9 triệu người dùng và 200.000 doanh nghiệp. d. VNPT SmartCA: Hệ thống chữ ký số từ xa được phát triển bởi VNPT, đáp ứng tiêu chuẩn an toàn châu Âu (eIDAS) và Việt Nam. VNPT SmartCA hướng tới chủ quyền dữ liệu và an ninh quốc gia, phục vụ khoảng 600.000 người dùng vào cuối năm 2023, hỗ trợ ký số tốc độ cao và hàng loạt. Việt Nam cần gì để đi xa hơn? Để thực sự làm chủ cuộc chơi và không chỉ dừng lại ở gia công, Việt Nam cần có những bước đi chiến lược và đồng bộ: Chính sách khuyến khích sử dụng và phát triển phần mềm mã nguồn mở: Chính phủ cần ưu tiên sử dụng các nền tảng mã nguồn mở trong khu vực công và giáo dục, tạo động lực cho sự phát triển và đóng góp của cộng đồng. "Luật Công nghiệp Công nghệ số" mới (hiệu lực 2026) đã đưa ra các ưu đãi đáng kể cho các công ty công nghệ số trong nước, bao gồm ưu tiên mua sắm công cho các sản phẩm "Make in Vietnam". Hệ sinh thái hỗ trợ startup nền tảng: Cần có các chính sách "sandbox" để thử nghiệm công nghệ mới, hạ tầng đám mây nội địa mạnh mẽ, và nguồn vốn mạo hiểm dồi dào để nuôi dưỡng các startup phát triển nền tảng. Thị trường đám mây Việt Nam đang tăng trưởng mạnh mẽ (3.57 tỷ USD vào 2024, dự kiến 9.1 tỷ USD vào 2033), với các nhà cung cấp trong nước như Viettel, VNPT, FPT, CMC đang tăng cường đầu tư vào trung tâm dữ liệu.   Tư duy sản phẩm thay vì chỉ làm dịch vụ: Chuyển dịch từ tư duy "làm theo yêu cầu" sang "làm để giải quyết bài toán có thật và có thể mở rộng". Điều này đòi hỏi đầu tư vào R&D, thiết kế trải nghiệm người dùng (UX/UI), và xây dựng thương hiệu quốc tế.   Phát triển và giữ chân nhân lực chất lượng cao: Giải quyết khoảng cách kỹ năng giữa đào tạo và nhu cầu thực tế của ngành, đồng thời tạo môi trường làm việc hấp dẫn để giữ chân nhân tài trước sự cạnh tranh toàn cầu. Kết luận Đã đến lúc doanh nghiệp phần mềm Việt Nam ngừng chạy theo đơn hàng và bắt đầu chạy trước bằng nền tảng. Không chỉ tham gia cuộc chơi – chúng ta hoàn toàn có thể tạo ra sân chơi mới, với mã nguồn mở là đòn bẩy, và tinh thần “Make in Vietnam” là kim chỉ nam. Các nền tảng như EzyPlatform đang tiên phong trong hành trình này, chứng minh rằng Việt Nam có đủ năng lực và tiềm năng để không chỉ gia công mà còn sở hữu cuộc chơi công nghệ toàn cầu.

Ngành công nghiệp phần mềm Việt Nam đang trải qua một quá trình chuyển đổi sâu sắc, từ một điểm đến gia công phần mềm chi phí thấp thành một trung tâm đổi mới và đối tác công nghệ chiến lược trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Sự thay đổi này được thúc đẩy bởi sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ thông qua các chương trình chuyển đổi số đầy tham vọng và các ưu đãi đầu tư, cùng với một lực lượng lao động trẻ, năng động và ngày càng có kỹ năng. Các doanh nghiệp Việt Nam đang dần chuyển dịch từ việc chỉ viết mã theo yêu cầu sang đồng sáng tạo sản phẩm, cung cấp các giải pháp toàn diện và phát triển các sản phẩm "Make in Vietnam" của riêng mình. Điều này thể hiện qua sự gia tăng của các công ty tham gia vào giai đoạn thiết kế sản phẩm, tích hợp các công nghệ tiên tiến như AI, điện toán đám mây và DevOps, cũng như việc mở rộng thị trường quốc tế trực tiếp. Mặc dù có những bước tiến đáng kể, ngành vẫn đối mặt với các thách thức như thiếu thương hiệu quốc tế mạnh, khoảng cách kỹ năng thực tế so với nhu cầu ngành, rào cản ngôn ngữ và khả năng tiếp cận vốn. Tuy nhiên, những lợi thế tự nhiên về chất lượng kỹ thuật tốt và chi phí cạnh tranh, cùng với sự hỗ trợ của chính phủ và sự trỗi dậy của thế hệ startup mới, tạo ra những cơ hội lớn. Để duy trì đà phát triển, các doanh nghiệp Việt Nam cần tập trung vào chuyên môn hóa sâu, đầu tư vào sản phẩm và sở hữu trí tuệ, tăng cường xây dựng thương hiệu quốc tế, phát triển và giữ chân nhân tài, cũng như thúc đẩy hợp tác chiến lược trong hệ sinh thái. Nếu những định hướng này được thực hiện một cách hiệu quả, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành một mắt xích chiến lược, được công nhận không chỉ vì lợi thế chi phí mà còn vì giá trị gia tăng và năng lực sáng tạo trong chuỗi cung ứng phần mềm toàn cầu. Bức tranh cũ: Việt Nam là “xưởng phần mềm” giá rẻ? Trong hơn một thập kỷ, các doanh nghiệp phần mềm Việt Nam chủ yếu được biết đến với vai trò gia công (outsourcing) – cung cấp dịch vụ viết mã, kiểm thử và hỗ trợ kỹ thuật cho các công ty nước ngoài với chi phí thấp [User Query]. Mô hình này đã định hình hình ảnh Việt Nam như một "xưởng phần mềm" giá rẻ trên thị trường quốc tế [User Query]. Giai đoạn này đặc trưng bởi sự tập trung vào các dịch vụ đơn lẻ như lập trình frontend, backend, kiểm thử và bảo trì [User Query]. Các công ty Việt Nam thường thiếu tiếng nói trong quá trình thiết kế sản phẩm hoặc kiến trúc giải pháp, chủ yếu làm việc theo yêu cầu từ khách hàng nước ngoài [User Query]. Thương hiệu của họ trên thị trường quốc tế còn mờ nhạt, phần lớn hoạt động thông qua các agency trung gian [User Query]. Mặc dù vậy, vai trò gia công này đã đặt nền móng vững chắc cho sự phát triển của ngành. Việt Nam đã liên tục nằm trong số 10 điểm đến gia công phần mềm hàng đầu toàn cầu, thậm chí đạt vị trí thứ 7 về dịch vụ gia công phần mềm vào năm 2024. Doanh thu từ ngành gia công phần mềm của Việt Nam đạt khoảng 0,7 tỷ USD vào năm 2024 và dự kiến sẽ tăng gần gấp đôi lên 1,28 tỷ USD vào năm 2028, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) mạnh mẽ là 17%.   Sự thành công ban đầu của Việt Nam trong lĩnh vực gia công phần mềm, được thúc đẩy bởi lợi thế chi phí cạnh tranh và lực lượng lao động trẻ đang phát triển, đã tạo ra một nền tảng thiết yếu cho quá trình chuyển đổi hiện tại. Giai đoạn này cho phép các công ty trong nước tích lũy chuyên môn kỹ thuật, hiểu rõ các yêu cầu dự án quốc tế và xây dựng năng lực nền tảng, ngay cả khi ban đầu họ chỉ ở phân khúc thấp hơn của chuỗi giá trị. Việc các công ty nước ngoài tìm đến Việt Nam để tận dụng chi phí lao động thấp hơn đáng kể (thấp hơn 30-40% so với Ấn Độ và Trung Quốc, và 70-80% so với Singapore hoặc Mỹ) đã giúp các doanh nghiệp Việt Nam có cơ hội tiếp cận và thực hiện nhiều dự án phần mềm đa dạng. Kinh nghiệm này, dù ban đầu chỉ là các tác vụ giá trị thấp, đã xây dựng một nền tảng về kỹ năng kỹ thuật và sự hiểu biết về quy trình, mà hiện nay đang được tận dụng cho các hoạt động có giá trị cao hơn.   Xu thế mới: Từ nhà thầu kỹ thuật sang đối tác chiến lược Trong vài năm gần đây, ngành phần mềm Việt Nam đã chứng kiến một sự chuyển mình đáng kể, từ vai trò "code theo yêu cầu" sang "đồng sáng tạo sản phẩm" và đối tác chiến lược [User Query]. Sự thay đổi này không chỉ là một xu hướng mà còn là một bước đi chiến lược nhằm tạo ra giá trị lâu dài và định vị lại vị thế của Việt Nam trên bản đồ công nghệ toàn cầu. Một trong những biểu hiện rõ nét nhất của xu hướng này là việc các công ty phần mềm Việt Nam ngày càng tham gia sâu hơn vào các giai đoạn đầu của chu trình phát triển sản phẩm. Các công ty như KMS Technology, NashTech và FPT Software đã bắt đầu có vai trò trong giai đoạn tư duy thiết kế (design thinking) và khám phá sản phẩm (product discovery) của khách hàng. FPT Software, một tập đoàn công nghệ toàn cầu có trụ sở tại Việt Nam, hiện cung cấp các giải pháp đẳng cấp thế giới trong các nhà máy thông minh, nền tảng số, RPA, AI, IoT và Cloud. Điều này cho thấy sự chuyển dịch từ việc chỉ thực thi mã nguồn sang việc đóng góp vào chiến lược và kiến trúc sản phẩm.   Một xu hướng nổi bật khác là sự phát triển mạnh mẽ của các sản phẩm "Make in Vietnam" do chính các doanh nghiệp Việt Nam làm chủ. Các công ty như Base.vn , TopCV , ELSA Speak và EzyPlatform đã phát triển các sản phẩm phục vụ hàng triệu người dùng trong nước và quốc tế. Ví dụ, ELSA Speak, một ứng dụng luyện nói tiếng Anh sử dụng AI, đã có hơn 60 triệu người dùng tại hơn 193 quốc gia. TopCV, một công ty công nghệ nhân sự, phục vụ hơn 9 triệu người dùng và 200.000 doanh nghiệp. Những thành công này minh chứng cho khả năng của Việt Nam trong việc tạo ra các sản phẩm công nghệ cạnh tranh toàn cầu.   Ngoài ra, các công ty Việt Nam không chỉ dừng lại ở việc viết mã mà còn cung cấp các giải pháp toàn diện (solution provider), tích hợp các dịch vụ như điện toán đám mây, DevOps, AI, bảo mật và tư vấn vận hành số. Điều này cho phép họ giải quyết các vấn đề phức tạp hơn của khách hàng và trở thành một phần không thể thiếu trong quá trình chuyển đổi số của họ. Một số startup Việt Nam cũng đang mở rộng thị trường quốc tế trực tiếp, thiết lập văn phòng đại diện tại Mỹ, Nhật Bản, Singapore để làm việc trực tiếp với khách hàng thay vì thông qua các trung gian [User Query]. Điều này phản ánh một tư duy toàn cầu ngày càng tăng trong giới doanh nhân công nghệ Việt Nam.   Sự chuyển dịch sang các sản phẩm độc quyền và tham gia trực tiếp vào thị trường quốc tế là một định hướng chiến lược đặt cược vào việc tạo ra giá trị dài hạn thay vì chỉ dựa vào lợi thế chi phí ngắn hạn. Việc này cho phép các công ty Việt Nam thu được lợi nhuận cao hơn, xây dựng thương hiệu mạnh mẽ hơn và thiết lập mối quan hệ sâu sắc hơn với các khách hàng toàn cầu, định vị họ như những đối tác công nghệ thực thụ thay vì chỉ là nhà cung cấp dịch vụ đơn thuần. Bằng cách sở hữu trí tuệ và kiểm soát mối quan hệ với khách hàng, các doanh nghiệp có thể tăng cường giá trị gia tăng và củng cố vị thế của mình trong chuỗi cung ứng toàn cầu. f2f2f2;"> Công tyTrọng tâm/Vai trò trước đâyTrọng tâm/Định hướng chiến lược hiện tạiSản phẩm/Dịch vụ tiêu biểuThành tựu nổi bậtKMS TechnologyGia công phần mềm, kiểm thửKỹ thuật sản phẩm, tư vấn CNTT, phát triển ứng dụng cloud-native, DevOpsDịch vụ kỹ thuật sản phẩm, giải pháp AI/MLTham gia thiết kế sản phẩm từ đầu với khách hàngNashTechGia công phần mềm, phát triển ứng dụngTư vấn công nghệ, giải pháp end-to-end, AI/GenAI, Cloud EngineeringNền tảng số cho ngành y tế, hệ thống thanh toán bảo mậtCung cấp giải pháp công nghệ toàn diệnFPT SoftwareGia công phần mềm lớn nhấtGiải pháp công nghệ toàn cầu trong Smart factories, Digital platforms, RPA, AI, IoT, CloudGiải pháp thành phố thông minh, chuyển đổi số cho doanh nghiệp toàn cầuCông ty CNTT lớn nhất Việt Nam, tiên phong trong AI và CloudBase.vnN/A (Startup sản phẩm)Phát triển nền tảng quản trị doanh nghiệp "Make in Vietnam"Hệ thống quản trị doanh nghiệp toàn diện (HRM, CRM, Project Management)Phục vụ hàng triệu người dùng trong nước và quốc tếTopCVN/A (Startup sản phẩm)Nền tảng công nghệ nhân sự, ứng dụng AI trong tuyển dụng và phát triển kỹ năngTopCV.vn, HappyTime.vn, TestCenter.vn, SHiring.aiHơn 9 triệu người dùng, 200.000 doanh nghiệp tin dùngELSA SpeakN/A (Startup sản phẩm)Ứng dụng AI-powered English communication solutionELSA Speak (ứng dụng luyện phát âm tiếng Anh)Hơn 60 triệu người dùng tại 193+ quốc giaEzyPlatform (Young Monkeys)N/A (Startup sản phẩm/nền tảng)Nền tảng phát triển phần mềm "Less code - No code - AI code"EzySmashers, ELearning, Fashion (plugins)Hướng tới 100.000 plugin vào năm 2030, mở mã nguồn một phần trên GithubViệt Nam đang ở đâu trong chuỗi cung ứng phần mềm toàn cầu? A. Vị thế hiện tại và sự tiến lên trong chuỗi giá trị Việt Nam hiện đang ở vị trí "giữa chuỗi giá trị" trong chuỗi cung ứng phần mềm toàn cầu nhưng đang có xu hướng tiến dần lên các phân khúc có giá trị cao hơn [User Query]. Sự tiến bộ này được đánh dấu bằng sự chuyển dịch từ việc chỉ thực hiện mã nguồn cơ bản sang các hoạt động phức tạp hơn như tư vấn kỹ thuật, tích hợp hệ thống, thiết kế sản phẩm và cuối cùng là sở hữu trí tuệ. Tỷ lệ giá trị gia tăng nội địa trong ngành ICT của Việt Nam đã tăng lên ước tính 31,8% vào năm 2024, tăng 3,1% so với năm trước, với mục tiêu đạt 50% vào năm 2030. Điều này cho thấy một nỗ lực có chủ đích nhằm nắm bắt nhiều giá trị hơn trong nước, chuyển dịch từ vai trò "gia công" sang "sản xuất và làm chủ".   Vị thế ngày càng tăng của Việt Nam trong chuỗi giá trị phần mềm toàn cầu được củng cố bởi sự cải thiện liên tục trong các bảng xếp hạng đổi mới sáng tạo toàn cầu. Nước này xếp thứ 44 trên 133 nền kinh tế trong Chỉ số Đổi mới Sáng tạo Toàn cầu (GII) năm 2024, tăng hai bậc so với năm trước, và duy trì vị trí dẫn đầu trong nhóm các quốc gia có thu nhập trung bình thấp. Trước đó, Việt Nam xếp thứ 46 trong GII 2023. Những cải thiện này không chỉ phản ánh sự phát triển tự nhiên mà còn cho thấy một tham vọng quốc gia chiến lược. Các mục tiêu rõ ràng về tăng giá trị gia tăng nội địa và cải thiện thứ hạng GII báo hiệu một cam kết dài hạn nhằm trở thành một nền kinh tế dựa trên tri thức, vượt ra khỏi vai trò truyền thống là một trung tâm sản xuất và gia công.   B. Các lĩnh vực công nghệ trọng điểm và thị phần Nền kinh tế số của Việt Nam là một động lực tăng trưởng đáng kể, đóng góp 18,7% vào GDP quốc gia năm 2024 (tăng 10% so với cùng kỳ năm trước), trong đó kinh tế số cốt lõi đóng góp 8,6%. Dự kiến, quy mô nền kinh tế số sẽ đạt 45 tỷ USD vào năm 2025. Chính phủ đặt mục tiêu kinh tế số đóng góp 20% GDP vào năm 2025 và 30% vào năm 2030.   Điện toán đám mây (Cloud Computing): Thị trường dịch vụ đám mây tại Việt Nam được định giá 3,57 tỷ USD vào năm 2024 và dự kiến đạt 9,1 tỷ USD vào năm 2033 , với CAGR là 10,94%. Các nhà cung cấp trong nước như Viettel, VNPT, FPT và CMC Telecom đã kiểm soát 70% thị phần trung tâm dữ liệu về số lượng vào quý 1 năm 2024. Mặc dù các ông lớn quốc tế như AWS, Microsoft và Google có mặt tại Việt Nam, các công ty trong nước đang tăng thị phần trong lĩnh vực điện toán đám mây.   Trí tuệ nhân tạo (AI): Thị trường AI của Việt Nam đạt khoảng 750 triệu USD vào năm 2024, với tốc độ tăng trưởng hàng năm 15-18%, cao hơn mức trung bình toàn cầu. Chính phủ đã có chiến lược quốc gia về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng AI, đặt mục tiêu trở thành trung tâm đổi mới AI vào năm 2030. Có hơn 765 startup AI/ML tại Việt Nam, đưa nước này đứng thứ hai tại Đông Nam Á sau Singapore. AI đang được ứng dụng rộng rãi trong lĩnh vực ngân hàng để xác minh sinh trắc học và chống gian lận.   Công nghệ tài chính (Fintech): Thị trường fintech đang bùng nổ, dự kiến tăng gấp đôi từ 9 tỷ USD năm 2023 lên 18 tỷ USD vào năm 2025. Dự kiến đạt 62,7 tỷ USD vào năm 2033. Thanh toán di động rất phổ biến, với MoMo, ZaloPay và VNPay chiếm ưu thế. Xác minh sinh trắc học được yêu cầu đối với các giao dịch ngân hàng.   Thương mại điện tử (E-commerce): Thị trường thương mại điện tử của Việt Nam đạt 16 tỷ USD GMV vào năm 2024 (tăng 15,9%). Dự kiến đạt 32 tỷ USD vào năm 2025 với tốc độ tăng trưởng hàng năm dự kiến là 30%. Shopee và TikTok Shop đang thống trị thị trường.   Chiến lược của Việt Nam trong các lĩnh vực công nghệ trọng điểm như Điện toán đám mây, AI, Fintech và Thương mại điện tử được đặc trưng bởi sự kết hợp giữa phát triển hạ tầng trong nước và ứng dụng nhanh chóng các công nghệ mới. Cách tiếp cận kép này nhằm mục đích xây dựng chủ quyền số quốc gia đồng thời thúc đẩy đổi mới và tăng trưởng thị trường thông qua các giải pháp thực tế, chuyên biệt theo ngành. Việc chính phủ thúc đẩy chuyển đổi số và đầu tư vào các trung tâm dữ liệu và 5G cung cấp nền tảng hạ tầng thiết yếu. Các chính sách bản địa hóa dữ liệu càng khuyến khích việc sử dụng đám mây trong nước. Đồng thời, việc ứng dụng nhanh chóng AI trong các lĩnh vực như Fintech và sự phát triển của các nền tảng thương mại điện tử cho thấy sự tập trung vào việc áp dụng các công nghệ tiên tiến để giải quyết các vấn đề thực tế và chiếm lĩnh thị phần, thay vì chỉ nghiên cứu cơ bản. Rào cản và cơ hội A. Hỗ trợ của Chính phủ và khung chính sách: Lực lượng xúc tác Chính phủ Việt Nam đã đặt chuyển đổi số làm ưu tiên quốc gia, với các chương trình đầy tham vọng như "Chương trình Chuyển đổi số Quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030". Chương trình này đặt mục tiêu phát triển chính phủ số, kinh tế số và xã hội số, với các chỉ tiêu như 80% dịch vụ công trực tuyến cấp độ 4 có thể truy cập qua nhiều nền tảng và 90% hồ sơ công việc cấp bộ được xử lý trong môi trường mạng.   Một thành tựu mang tính bước ngoặt là việc ban hành "Luật Công nghiệp Công nghệ số", được thông qua vào ngày 14 tháng 6 năm 2025 và có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2026. Luật độc lập này cung cấp các ưu đãi đáng kể, bao gồm giảm thuế thu nhập doanh nghiệp (xuống còn 10% cho các doanh nghiệp công nghệ cao trong các khu vực được chỉ định), quy trình cấp visa hợp lý cho các chuyên gia nước ngoài và trợ cấp cho việc mua lại công nghệ và phát triển nguyên mẫu cho các startup trong nước. Luật đặt mục tiêu phát triển 150.000 doanh nghiệp công nghệ số vào năm 2035. Sáng kiến "Make in Vietnam", được Bộ Thông tin và Truyền thông (MIC) tái khởi động vào năm 2023, tập trung vào việc tạo ra các ứng dụng số để thúc đẩy kinh tế số và nâng cao năng suất lao động. Tỷ lệ sản phẩm "Make in Vietnam" trong lĩnh vực công nghệ số đã tăng từ 21% vào năm 2020 lên 29% vào năm 2023.   Các khoản đầu tư đáng kể đang được đổ vào hạ tầng số. Chính phủ đã phân bổ 25 nghìn tỷ VND (954 triệu USD) cho các sáng kiến khoa học, công nghệ, đổi mới và chuyển đổi số. Điều này bao gồm việc mở rộng năng lực trung tâm dữ liệu, với các nhà cung cấp trong nước như Viettel, VNPT, FPT và CMC đang tăng cường đầu tư.   Các chính sách bản địa hóa dữ liệu, như các quy định theo Luật An ninh mạng và Nghị định Bảo vệ Dữ liệu Cá nhân (PDPD), yêu cầu một số nhà cung cấp dịch vụ trong và ngoài nước lưu trữ dữ liệu người dùng Việt Nam trong nước. Các chính sách này khuyến khích phát triển hạ tầng trong nước và chủ quyền số.   Các chính sách của chính phủ Việt Nam không chỉ đơn thuần là hỗ trợ mà còn chủ động định hình bức tranh thị trường số. Thông qua sự kết hợp của các mục tiêu đầy tham vọng, các ưu đãi tài chính trực tiếp và các quy định bắt buộc như bản địa hóa dữ liệu, chính phủ đang cố tình thúc đẩy các nhà vô địch số trong nước và đẩy nhanh quá trình chuyển dịch từ gia công sang phát triển sản phẩm độc quyền và tạo ra giá trị tại địa phương. Điều này tạo ra một môi trường hoạt động độc đáo, có thể vừa thuận lợi cho các doanh nghiệp trong nước vừa là thách thức đối với các thực thể nước ngoài muốn mở rộng. B. Phát triển nguồn nhân lực: Nuôi dưỡng lực lượng lao động năng động Việt Nam sở hữu một lực lượng lao động CNTT lớn và trẻ. Cuối năm 2024, có gần 1,26 triệu lao động trong ngành ICT , với khoảng 560.000 chuyên gia trong các lĩnh vực khoa học máy tính và CNTT. Đất nước này đào tạo khoảng 50.000-60.000 sinh viên tốt nghiệp CNTT hàng năm.   Mặc dù có nguồn nhân lực dồi dào, Việt Nam vẫn đối mặt với khoảng cách kỹ năng CNTT đáng kể. Ngành này dự kiến cần 700.000 lao động CNTT vào năm 2025, dẫn đến thiếu hụt gần 200.000 chuyên gia có kỹ năng. Một thách thức lớn là thiếu kinh nghiệm thực tế: chỉ khoảng 30% sinh viên tốt nghiệp CNTT có thể làm việc ngay lập tức, phần lớn cần đào tạo bổ sung để đáp ứng yêu cầu của ngành. Có sự thiếu hụt đặc biệt trong các lĩnh vực có nhu cầu cao như AI, an ninh mạng và điện toán đám mây.   Để giải quyết vấn đề này, các chương trình hợp tác mạnh mẽ giữa trường đại học và doanh nghiệp đang xuất hiện. Ví dụ, Đại học RMIT và Đại học Quốc gia Hà Nội (VNU) đang hợp tác nghiên cứu AI và công nghệ bán dẫn. Trung tâm Đổi mới Sáng tạo Quốc gia (NIC) cũng hợp tác với Siemens EDA và Vietbay để cung cấp cho các trường đại học quyền truy cập miễn phí vào hơn 1.000 công cụ phần mềm bán dẫn được cấp phép và các chương trình đào tạo thực tế. Chứng chỉ ICDL cũng được Bộ Thông tin và Truyền thông (MIC) chính thức công nhận là đáp ứng các tiêu chuẩn CNTT thiết yếu. Các công ty đang triển khai các chiến lược để thu hút và giữ chân nhân tài công nghệ hàng đầu, bao gồm cung cấp cơ hội học tập liên tục, cố vấn và phát triển sự nghiệp. Mức lương cạnh tranh cũng là một yếu tố, với mức lương trung bình của nhà phát triển dao động từ 1.100 đến 3.000 USD mỗi tháng.   Khoảng cách dai dẳng giữa kiến thức lý thuyết từ học thuật và nhu cầu thực tế của ngành là một trở ngại nghiêm trọng đối với sự thăng tiến của Việt Nam trong chuỗi giá trị phần mềm. Việc ngày càng tập trung vào quan hệ đối tác giữa trường đại học và doanh nghiệp, cùng với đào tạo thực hành, là một phản ứng trực tiếp nhằm giải quyết vấn đề này, với mục tiêu tạo ra nguồn nhân lực "sẵn sàng làm việc". Thành công của các sáng kiến này sẽ tác động trực tiếp đến khả năng của Việt Nam trong việc phát triển các công nghệ cốt lõi và cạnh tranh toàn cầu trong các phân khúc giá trị cao, đồng thời giảm thiểu rủi ro chảy máu chất xám.   C. Áp dụng Agile, DevOps và Tự động hóa: Nâng cao hiệu quả và chất lượng Các công ty công nghệ Việt Nam đang nhanh chóng áp dụng các phương pháp phát triển phần mềm hiện đại. Hơn 70% công ty CNTT Việt Nam đã áp dụng các phương pháp Agile vào năm 2023, được thúc đẩy bởi nhu cầu cạnh tranh trên thị trường toàn cầu. Việc triển khai Agile đã được chứng minh là giúp giảm thời gian dự án lên tới 30%.   Thị trường DevOps tại Việt Nam đang tăng trưởng mạnh mẽ, đạt giá trị 800,81 triệu USD vào năm 2024 và dự kiến đạt 2,8 tỷ USD vào năm 2030, với CAGR là 23,2%. Hơn 50% các tổ chức tài chính tại Việt Nam đã áp dụng các chiến lược DevOps cloud-native.   Kiểm thử tự động đang ngày càng phổ biến, với 55,7% các công ty (trên toàn cầu, bao gồm Việt Nam) sử dụng nó vào năm 2025 cho việc tạo mã, tài liệu, đánh giá mã và gỡ lỗi. Các công ty như Saigon Technology và Relia Software đang triển khai các quy trình CI/CD với kiểm thử tự động sử dụng các công cụ như Docker, Kubernetes và Jenkins.   Các thách thức trong việc triển khai CI/CD và kiểm thử tự động bao gồm việc quyết định thời điểm và nơi chạy các loại kiểm thử khác nhau, quản lý các phụ thuộc phức tạp trong môi trường cloud-native, và chi phí/thời gian liên quan đến việc chạy lại toàn bộ quy trình. Sự kháng cự về văn hóa đối với "thất bại như một phương tiện học hỏi" cũng được ghi nhận là một thách thức trong việc áp dụng DevOps.   Mặc dù tốc độ áp dụng Agile, DevOps và tự động hóa tại Việt Nam cao, mức độ trưởng thành của việc triển khai vẫn đang phát triển. Các thách thức liên quan đến thay đổi văn hóa và sự phức tạp về kỹ thuật trong CI/CD cho thấy nhiều công ty vẫn đang ở giai đoạn đầu của việc tối ưu hóa các phương pháp này. Vượt qua những rào cản này sẽ rất quan trọng để hiện thực hóa đầy đủ các lợi ích về tốc độ, chất lượng và hiệu quả cần thiết cho khả năng cạnh tranh toàn cầu.   Kết luận và Triển vọng tương lai Ngành công nghiệp phần mềm Việt Nam đang ở một bước ngoặt quan trọng, thành công chuyển mình từ mô hình gia công dựa trên chi phí sang một hệ sinh thái tinh vi hơn, tập trung vào đồng sáng tạo, sản phẩm độc quyền và các giải pháp toàn diện. Hành trình này được củng cố bởi một lực lượng lao động năng động, các chính sách chủ động của chính phủ và sự chấp nhận ngày càng tăng của các công nghệ và phương pháp luận tiên tiến. Để Việt Nam củng cố vị thế là một mắt xích chiến lược trong chuỗi cung ứng phần mềm toàn cầu, cần có những nỗ lực bền vững trong một số lĩnh vực then chốt. Điều này bao gồm việc liên tục đầu tư vào giáo dục CNTT chất lượng cao và thực tiễn, cùng với các chiến lược giữ chân nhân tài để giải quyết khoảng cách kỹ năng. Việc bảo vệ sở hữu trí tuệ một cách mạnh mẽ là cần thiết để thúc đẩy đổi mới và khuyến khích các doanh nghiệp phát triển sản phẩm của riêng mình. Ngoài ra, việc xây dựng thương hiệu quốc tế một cách mạnh mẽ là tối quan trọng để thay đổi nhận thức toàn cầu về Việt Nam, từ một trung tâm gia công chi phí thấp thành một đối tác công nghệ có giá trị. Tiếp tục tập trung vào chuyên môn hóa sâu trong các công nghệ mới nổi và nuôi dưỡng văn hóa đổi mới, hợp tác toàn cầu sẽ là yếu tố quyết định. Nếu những định hướng chiến lược này được theo đuổi một cách siêng năng, Việt Nam có tiềm năng không chỉ vượt qua những thách thức hiện có mà còn trở thành một trung tâm đổi mới phần mềm được công nhận trên toàn cầu và một đối tác công nghệ thực sự chiến lược, đóng góp đáng kể vào nền kinh tế số toàn cầu.

Trong kỷ nguyên số hóa, khi công nghệ liên tục định hình lại mọi khía cạnh của nền kinh tế, chuỗi cung ứng phần mềm đã trở thành huyết mạch của sự đổi mới. Chúng ta đã thảo luận về tầm quan trọng của việc làm chủ công nghệ nền tảng, chuẩn hóa quy trình và tự động hóa để nâng cao năng suất và chất lượng. Tuy nhiên, dù hệ thống có tiên tiến đến đâu, dù công cụ có hiện đại đến mấy, mọi sự phát triển đều phụ thuộc vào một yếu tố cốt lõi và không thể thay thế: con người. Những kỹ sư, lập trình viên, kiểm thử viên, quản lý dự án, và kiến trúc sư phần mềm chính là khối óc và bàn tay kiến tạo nên sản phẩm, dịch vụ số. Họ là những người trực tiếp vận hành và phát triển chuỗi cung ứng mỗi ngày. Không có nguồn nhân lực chất lượng cao và bền vững, mọi chiến lược, mọi công cụ, và mọi quy trình tiên tiến nhất đều dễ rơi vào ngõ cụt, không thể phát huy hết tiềm năng và vươn tầm quốc tế. Việc phát triển, giữ chân và dẫn dắt nhân tài chính là chìa khóa để Việt Nam thực sự làm chủ chuỗi cung ứng phần mềm. Thực trạng nhân lực CNTT tại Việt Nam: Thách thức kép về lượng và chất Ngành công nghệ thông tin Việt Nam đang trải qua giai đoạn phát triển bùng nổ, nhưng đồng thời cũng đối mặt với những thách thức nghiêm trọng về nguồn nhân lực, đòi hỏi những giải pháp chiến lược và kịp thời. 📉 Thiếu hụt cả về lượng và chất Thị trường IT Việt Nam đang chứng kiến sự thiếu hụt nhân lực đáng kể. Theo báo cáo của TopDev và JT1, Việt Nam dự kiến sẽ cần khoảng 700.000 chuyên gia IT vào cuối năm 2025, nhưng các cơ sở đào tạo trong nước chỉ có thể cung cấp khoảng 500.000 người, dẫn đến sự thiếu hụt khoảng 150.000 – 200.000 nhân lực mỗi năm. Sự thiếu hụt này đặc biệt nghiêm trọng trong các lĩnh vực công nghệ mới nổi và có nhu cầu cao như: Điện toán đám mây (Cloud Computing) và DevOps: Thị trường DevOps tại Việt Nam dự kiến đạt 2.825,43 triệu USD vào năm 2030, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) là 23.2%. Tuy nhiên, sự tăng trưởng này đi kèm với thách thức về thiếu hụt kỹ năng và khoảng cách nhân tài.   Trí tuệ nhân tạo (AI) và Khoa học dữ liệu (Data Science): Thị trường AI Việt Nam dự kiến đạt 753.40 triệu USD vào năm 2024 và tăng trưởng 28.36% hàng năm đến năm 2030. Mặc dù có khoảng 60.000 sinh viên IT tốt nghiệp hàng năm, chỉ khoảng 1.000 người có chuyên môn sâu về AI, và chưa đến 300 người được coi là chuyên gia AI thực thụ.   Blockchain và Web3: Việt Nam đang định vị mình trong nền kinh tế Web3 mới nổi, với các công ty game blockchain thành công như Sky Mavis. An ninh mạng (Cybersecurity): Nhu cầu về chuyên gia an ninh mạng là rất lớn, với việc Việt Nam cần hơn 100.000 chuyên gia vào năm 2025. Bên cạnh số lượng, chất lượng đào tạo cũng là một vấn đề lớn. Mặc dù các trường đại học và cao đẳng Việt Nam đào tạo khoảng 50.000 sinh viên IT mỗi năm , nhưng chỉ khoảng   30% trong số đó có thể làm việc ngay sau khi tốt nghiệp. Phần lớn còn lại cần được đào tạo bổ sung ít nhất ba tháng để đáp ứng yêu cầu của ngành. Thực trạng này chỉ ra rằng các chương trình đào tạo hiện tại chưa theo kịp với những tiến bộ công nghệ, khiến sinh viên tốt nghiệp chưa sẵn sàng cho các yêu cầu kinh doanh đang thay đổi nhanh chóng. Chất lượng đào tạo giữa các trường và khu vực còn thiếu đồng đều, dẫn đến sự phân mảnh về năng lực.   🌍 Cạnh tranh toàn cầu hóa Thị trường nhân lực IT Việt Nam không chỉ cạnh tranh nội bộ mà còn chịu áp lực lớn từ sự toàn cầu hóa: "Chảy máu chất xám" (Brain Drain): Nhiều lập trình viên giỏi chọn làm freelancer cho thị trường nước ngoài (Mỹ, Úc, Singapore...) hoặc làm việc cho các công ty có vốn đầu tư nước ngoài. Chỉ số "human flight and brain drain" của Việt Nam là 4.40 vào năm 2024, mặc dù đã giảm so với 4.70 vào năm 2023, nhưng vẫn là một mối quan ngại. Sức hút từ các công ty FDI: Các tập đoàn công nghệ lớn như Google, Microsoft, Amazon đang tăng cường hoạt động tại châu Á, bao gồm Việt Nam, tạo ra sự cạnh tranh gay gắt về nhân tài. Các công ty FDI thường săn đón nhân sự Việt bằng mức lương cao hơn đáng kể so với thị trường nội địa, có thể gấp 1.5-2 lần. Mức lương của kỹ sư IT Việt Nam chỉ bằng khoảng 1/10 so với mức trung bình toàn cầu, nhưng chất lượng công việc của họ lại được đánh giá cao, khiến họ trở nên hấp dẫn đối với các công ty nước ngoài.   Ưu tiên gia công phần mềm: Thị trường nội địa được coi là "quá nhỏ" so với quy mô lực lượng lao động công nghệ hiện tại, đẩy nhân tài tìm kiếm cơ hội toàn cầu, thường thông qua các dự án gia công phần mềm. Gia công phần mềm được xem là "con đường phù hợp" cho nhiều công ty Việt Nam hiện nay, do nhu cầu thiếu hụt nhân tài ở các thị trường phát triển và lợi thế chi phí cạnh tranh của Việt Nam. Điều này có thể làm chệch hướng nguồn lực và nhân tài khỏi việc phát triển sản phẩm nội địa và xây dựng một hệ sinh thái sản phẩm độc lập.   Làm sao để phát triển nhân lực bền vững? Để xây dựng một nguồn nhân lực IT vững mạnh và bền vững, Việt Nam cần có một chiến lược toàn diện, bắt đầu từ giáo dục và kéo dài đến môi trường làm việc. 1. Đầu tư từ gốc: Giáo dục gắn liền thực tiễn Việc thu hẹp khoảng cách giữa lý thuyết và thực hành là ưu tiên hàng đầu để tạo ra đội ngũ nhân lực sẵn sàng cho công việc. a. Doanh nghiệp cần liên kết chặt chẽ với các trường đại học: Hợp tác để phát triển chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu thực tế của ngành. Các chương trình hợp tác "ba bên" (cơ quan nhà nước, trường đại học, doanh nghiệp) đang được triển khai trong lĩnh vực bán dẫn và công nghệ cao, giúp sinh viên tiếp cận các công cụ phần mềm tiên tiến. b. Mở rộng chương trình thực tập thực chiến và dự án mô phỏng chuỗi cung ứng thật: Thiếu kinh nghiệm thực tế là một rào cản lớn đối với sinh viên mới ra trường. Các công ty hàng đầu như VinAI Research, FPT Software, VNG Corporation, Axon Active, và KMS Technology đã và đang cung cấp cơ hội thực tập làm việc trên các dự án thực tế. Các chương trình đào tạo ứng dụng và thực tế, như học tập dựa trên dự án và học tập tích hợp công việc, là cần thiết để phát triển các kỹ năng mềm quan trọng như giao tiếp và khả năng thích ứng. Các nền tảng như EzyPlatform có thể đóng vai trò quan trọng trong việc này. Với triết lý "Ít mã - Không mã - Mã AI", EzyPlatform cho phép sinh viên và những người không chuyên về lập trình dễ dàng tạo ra các sản phẩm số như website, ứng dụng, hoặc trò chơi. Điều này cung cấp một môi trường thực hành lý tưởng, giúp sinh viên áp dụng kiến thức lý thuyết vào các dự án thực tế một cách nhanh chóng và hiệu quả, giảm bớt khoảng cách kỹ năng mà doanh nghiệp đang tìm kiếm. c. Đào tạo chuyên sâu các kỹ năng mới nổi: Tập trung vào các lĩnh vực có nhu cầu cao như DevOps, Automation Testing, System Architecture, AI, Cloud Computing, Data Analytics, Cybersecurity. 2. Đào tạo lại (reskilling) và nâng cao (upskilling) Trong bối cảnh công nghệ thay đổi nhanh chóng, chiến lược đào tạo nội bộ liên tục là điều bắt buộc để duy trì năng lực cạnh tranh của đội ngũ. a. Xây dựng học viện công nghệ nội bộ (tech academy): Nhiều công ty đã xây dựng các học viện này với lộ trình đào tạo rõ ràng, giúp nhân viên cập nhật kiến thức và kỹ năng mới. b. Khuyến khích học tập suốt đời: Đầu tư vào các nền tảng học trực tuyến, hội thảo, và các chương trình cấp chứng chỉ để nhân viên luôn cập nhật với các công nghệ mới nhất. Ví dụ, 46% doanh nghiệp Việt Nam đã đầu tư vào việc nâng cao năng lực công nghệ cho toàn bộ đội ngũ của mình.   EzyPlatform có thể hỗ trợ quá trình này bằng cách cung cấp một nền tảng để các nhà phát triển tạo và bán các plugin, ứng dụng, và chủ đề. Điều này không chỉ tạo cơ hội kiếm tiền mà còn khuyến khích việc học hỏi và phát triển kỹ năng liên tục để tạo ra các sản phẩm chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu thị trường.   3. Xây dựng văn hóa công nghệ để giữ chân người giỏi Lương thưởng cạnh tranh là quan trọng, nhưng môi trường làm việc và cơ hội phát triển mới là yếu tố quyết định để giữ chân nhân tài. Tạo môi trường học hỏi, thử nghiệm và có tiếng nói: Xây dựng văn hóa doanh nghiệp khuyến khích sự tin tưởng, trao quyền và giao tiếp cởi mở. Các công ty như MoMo và Tiki đã áp dụng các nhóm đa chức năng và quản lý dự án Agile, cho phép nhân viên làm việc độc lập và đo lường thành công dựa trên hiệu suất. Cơ hội phát triển nghề nghiệp rõ ràng: Cung cấp các chương trình cố vấn (mentorship), cơ hội "lead team", và được tiếp cận các sản phẩm quốc tế. Các nhà phát triển Việt Nam rất coi trọng việc học hỏi liên tục và phát triển sự nghiệp. Chính sách lương thưởng và phúc lợi cạnh tranh: Mặc dù chi phí lao động ở Việt Nam thấp hơn đáng kể so với các thị trường phát triển (thấp hơn 30-40% so với Ấn Độ/Trung Quốc, và 70-80% so với Singapore/Mỹ) , các công ty vẫn cần đưa ra mức lương cạnh tranh, đặc biệt cho các vai trò chuyên biệt. Các chính sách phúc lợi như hỗ trợ gia đình, linh hoạt giờ làm cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giữ chân nhân tài.   Doanh nghiệp cần làm gì để dẫn dắt? Để thực sự dẫn dắt và kiến tạo một chuỗi cung ứng phần mềm vững mạnh, các doanh nghiệp cần có những hành động cụ thể và chiến lược, không chỉ dừng lại ở việc thu hút mà còn phải chủ động phát triển và giữ chân nhân tài.f2f2f2;"> Hành độngVí dụ triển khai tại Việt NamThiết lập trung tâm đào tạo nội bộ Các công ty lớn như FPT Software với FPT UniSchool, và NashTech Academy là những ví dụ điển hình về việc đầu tư vào đào tạo nhân lực chất lượng cao cho chính mình và ngành. Hợp tác đào tạo thực tập và dự án thực tế Các công ty như VNG, KMS Technology, Axon Active thường xuyên phối hợp với các trường đại học để cung cấp chương trình thực tập và dự án thực chiến cho sinh viên. Các sáng kiến như "ba bên" (cơ quan nhà nước, trường đại học, doanh nghiệp) trong lĩnh vực bán dẫn và công nghệ cao cũng đang được triển khai. EzyPlatform có thể là một công cụ hữu hiệu trong các chương trình này, cho phép sinh viên và thực tập sinh xây dựng các dự án thực tế một cách nhanh chóng nhờ triết lý "Ít mã - Không mã". Điều này giúp họ có được kinh nghiệm thực tiễn quý giá, tạo ra các sản phẩm có thể trình bày trong portfolio, và thậm chí kiếm tiền từ các plugin trên marketplace của EzyPlatform.Tổ chức cộng đồng công nghệ nội bộ Khuyến khích các buổi Tech talk hàng tuần, tổ chức Hackathon nội bộ để thúc đẩy văn hóa chia sẻ kiến thức, thử nghiệm công nghệ mới và phát triển các giải pháp sáng tạo. Các nền tảng mã nguồn mở như EzyPlatform của Young Monkeys có thể được sử dụng như một công cụ để tổ chức các cuộc thi lập trình, hackathon nội bộ, hoặc các dự án cộng tác, giúp nhân viên thực hành kỹ năng và đóng góp vào các sản phẩm "Make in Vietnam". Young Monkeys cam kết phát triển mã nguồn mở và đặt mục tiêu đạt 100.000 plugin vào năm 2030, khuyến khích cộng đồng đóng góp ý tưởng và mã nguồn trên GitHub. Gửi nhân sự đi học chuyên sâu và lấy chứng chỉ quốc tế Đầu tư vào các gói ngân sách học tập, hỗ trợ nhân viên tham gia các khóa học chuyên sâu và lấy các chứng chỉ quốc tế về DevOps, AWS, Azure, Google Cloud, AI/ML. Điều này không chỉ nâng cao năng lực cá nhân mà còn tăng cường năng lực tổng thể của doanh nghiệp. Xây dựng lộ trình phát triển nghề nghiệp rõ ràng Các công ty như Techcombank Vietnam đã giới thiệu "Career Roadmap" để giúp nhân viên hình dung, phát triển và lập kế hoạch con đường sự nghiệp của họ trong công ty. Kết luận: Nhân lực chính là lợi thế cạnh tranh dài hạn Trong chuỗi cung ứng phần mềm, nhân lực không chỉ là một yếu tố sản xuất mà là tài sản chiến lược – không thể “mua về” bằng công nghệ hay công cụ, mà phải được xây dựng, nuôi dưỡng và phát triển qua thời gian. Việt Nam có lợi thế về nguồn lao động trẻ, năng động và có khả năng tiếp thu công nghệ mới. Tuy nhiên, để biến tiềm năng này thành lợi thế cạnh tranh bền vững, cần có sự đầu tư nghiêm túc và đồng bộ vào giáo dục, đào tạo, và xây dựng môi trường làm việc hấp dẫn. Nếu không có một chiến lược phát triển và giữ chân người tài hiệu quả, mọi đầu tư vào quy trình, công cụ và hạ tầng sẽ dễ trở thành lãng phí. Việc làm chủ chuỗi cung ứng phần mềm Việt Nam đòi hỏi một đội ngũ nhân lực không chỉ giỏi về kỹ năng mà còn có tư duy đổi mới, khả năng thích ứng và cam kết gắn bó lâu dài. Đây chính là chìa khóa để Việt Nam không chỉ tham gia mà còn vươn lên dẫn dắt trong chuỗi giá trị phần mềm toàn cầu. Ở bài tiếp theo, chúng ta sẽ đi sâu vào một trụ cột quan trọng khác: "Phát triển và giữ chân nhân lực: Chìa khóa cho sự tự chủ công nghệ" – yếu tố quyết định sự thành công của mọi chiến lược chuyển đổi.

Từ giải pháp đến hành động cụ thể: Kiến tạo tương lai số Việt Nam Ở bài viết trước, chúng ta đã cùng nhau nhìn thẳng vào những “nút thắt” đang kìm hãm sự phát triển của chuỗi cung ứng phần mềm tại Việt Nam: từ sự phụ thuộc vào công nghệ ngoại, thiếu liên kết giữa các doanh nghiệp, đến những khoảng trống về chuẩn hóa quy trình và chất lượng nhân lực. Để tháo gỡ những rào cản này và tiến tới tự chủ, việc chuẩn hóa quy trình và tự động hóa không chỉ là một giải pháp, mà là một nền tảng chiến lược không thể thiếu. Đây là hai trụ cột cốt lõi giúp doanh nghiệp phần mềm Việt Nam: Cải thiện năng suất phát triển: Tối ưu hóa quy trình giúp giảm lãng phí, tăng tốc độ hoàn thành dự án. Kiểm soát chất lượng đầu ra: Đảm bảo sản phẩm đạt tiêu chuẩn cao, giảm thiểu lỗi và chi phí bảo trì. Dễ dàng tích hợp vào chuỗi cung ứng toàn cầu: Quy trình chuẩn hóa là "ngôn ngữ chung" giúp doanh nghiệp Việt Nam hợp tác hiệu quả với các đối tác quốc tế. Tuy nhiên, từ lý thuyết đến thực tiễn là một hành trình đầy thử thách. Bài viết này sẽ đi sâu phân tích lý do tại sao chuẩn hóa và tự động hóa lại quan trọng đến vậy, đồng thời phác thảo lộ trình cụ thể để doanh nghiệp và ngành phần mềm Việt Nam có thể thực hiện thành công. Vì sao cần chuẩn hóa quy trình phát triển phần mềm? Nền tảng của sự bền vững Trong một ngành công nghiệp năng động như phần mềm, nơi sự thay đổi diễn ra liên tục, việc duy trì sự nhất quán và chất lượng là một thách thức lớn. Chuẩn hóa quy trình phát triển phần mềm chính là lời giải cho bài toán này, mang lại những lợi ích chiến lược vượt trội. Giảm thiểu rủi ro khi mở rộng quy mô Khi một đội ngũ phát triển phần mềm còn nhỏ, các quy trình có thể linh hoạt và ít cần đến sự chính thức hóa. Tuy nhiên, khi quy mô tăng lên, sự thiếu nhất quán về quy trình sẽ dẫn đến những hệ lụy nghiêm trọng, tạo ra "nợ kỹ thuật" và kìm hãm sự phát triển: Mã nguồn rối rắm, khó bảo trì: Thiếu các quy tắc mã hóa (coding convention) và cấu trúc dự án thống nhất khiến việc đọc, hiểu và bảo trì mã nguồn trở nên phức tạp. Điều này không chỉ làm tăng thời gian và chi phí sửa lỗi mà còn cản trở việc tích hợp các tính năng mới. Giao tiếp kém hiệu quả, chậm trễ trong phối hợp: Khi mỗi nhóm hoặc cá nhân làm việc theo một cách riêng, việc phối hợp giữa các bộ phận (phát triển, kiểm thử, vận hành) trở nên rời rạc. Điều này dẫn đến hiểu lầm, chậm trễ trong chu kỳ phát triển và giảm hiệu quả tổng thể của dự án. Khó kiểm soát chất lượng ở quy mô lớn: Quy trình không rõ ràng khiến việc theo dõi và đánh giá chất lượng sản phẩm trở nên mơ hồ, đặc biệt khi dự án có nhiều thành phần và đội ngũ lớn. Điều này làm tăng rủi ro sản phẩm cuối cùng không đạt tiêu chuẩn quốc tế, ảnh hưởng đến uy tín và khả năng cạnh tranh. Dễ dàng đo lường, cải tiến và nhân rộng Chuẩn hóa quy trình không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro mà còn tạo ra một khuôn khổ vững chắc cho sự phát triển và cải tiến liên tục: Đo lường tiến độ và hiệu quả chính xác: Quy trình chuẩn hóa cung cấp các điểm mốc và chỉ số rõ ràng (KPIs) để đo lường hiệu suất, từ đó đánh giá được năng suất của đội ngũ và dự án. Điều này cho phép quản lý đưa ra các quyết định dựa trên dữ liệu, thay vì cảm tính. Tìm ra điểm nghẽn và tối ưu hóa: Khi có dữ liệu đo lường, doanh nghiệp dễ dàng xác định được những khâu nào đang gây chậm trễ hoặc phát sinh vấn đề. Từ đó, có thể đưa ra các giải pháp cải tiến kịp thời, tối ưu hóa luồng công việc và nâng cao hiệu suất tổng thể. Đào tạo và nhân rộng nhanh chóng: Quy trình được tài liệu hóa và chuẩn hóa giúp nhân viên mới nhanh chóng nắm bắt cách thức làm việc, giảm thời gian hòa nhập và tăng năng suất ngay từ đầu. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh ngành IT Việt Nam đang đối mặt với sự thiếu hụt nhân lực và cần nhanh chóng đào tạo đội ngũ mới để đáp ứng nhu cầu thị trường. Các bước chuẩn hóa chuỗi phát triển phần mềm: Lộ trình chi tiết Để chuẩn hóa chuỗi phát triển phần mềm, doanh nghiệp cần thực hiện một cách có hệ thống qua các bước sau: Bước 1: Xác định và mô hình hóa quy trình hiện tại Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất, giúp doanh nghiệp có cái nhìn toàn diện về hiện trạng. Vẽ sơ đồ các giai đoạn chính: Bắt đầu bằng việc phác thảo các giai đoạn cốt lõi của chu trình phát triển phần mềm: Phân tích yêu cầu, Thiết kế, Lập trình, Kiểm thử, Triển khai và Bảo trì. Điều này giúp hình dung toàn bộ luồng công việc. Đánh giá mức độ chính thức hóa: Xác định xem các quy trình hiện tại có được ghi chép, tuân thủ một cách có hệ thống (formalized) hay chỉ là các hoạt động tự phát, không có tài liệu rõ ràng (ad-hoc). Việc này giúp nhận diện những "lỗ hổng" cần được chuẩn hóa. Bước 2: Lựa chọn và áp dụng mô hình quản lý phù hợp Việc lựa chọn mô hình quản lý phù hợp là yếu tố then chốt để tối ưu hóa quy trình và văn hóa làm việc. Agile/Scrum cho đội linh hoạt, phát triển liên tục: Các phương pháp Agile như Scrum, Kanban và Extreme Programming (XP) đã được hơn 70% các công ty IT Việt Nam áp dụng. Agile phù hợp với các dự án có yêu cầu thay đổi thường xuyên, cần phản hồi nhanh chóng từ khách hàng. Scrum, với các "sprint" ngắn và các buổi họp định kỳ, giúp đội ngũ linh hoạt thích ứng và liên tục cải tiến. Kanban nếu quy mô nhỏ, yêu cầu thay đổi nhanh: Kanban tập trung vào việc tối ưu hóa luồng công việc, giảm thiểu công việc dở dang (Work In Progress - WIP) và trực quan hóa quy trình, phù hợp với các nhóm nhỏ hoặc dự án cần sự thay đổi nhanh chóng. DevOps nếu yêu cầu khắt khe về tự động hóa và triển khai liên tục: DevOps là sự kết hợp giữa phát triển (Dev) và vận hành (Ops) nhằm tự động hóa và tối ưu hóa toàn bộ chu trình phát triển phần mềm, từ mã hóa đến triển khai. Thị trường DevOps tại Việt Nam đang tăng trưởng nhanh chóng, với giá trị ước tính đạt 800.81 triệu USD vào năm 2024 và dự kiến sẽ tăng lên 2.825,43 triệu USD vào năm 2030, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) là 23.2%. Mặc dù nhiều doanh nghiệp đã khởi động các chương trình chuyển đổi số (hơn 70% tính đến năm 2024) , thách thức lớn nằm ở "thay đổi văn hóa" và "tính ngại rủi ro" trong văn hóa doanh nghiệp Việt Nam, vì DevOps khuyến khích thử nghiệm và chấp nhận thất bại như một phương tiện để học hỏi và cải tiến.   Bước 3: Thiết lập chuẩn mã hóa và kiểm thử Chất lượng mã nguồn và quy trình kiểm thử là nền tảng của sản phẩm chất lượng cao và bền vững. Áp dụng Coding Convention thống nhất: Đảm bảo tất cả mã nguồn được viết theo một bộ quy tắc chung về định dạng, đặt tên, cấu trúc. Điều này giúp mã nguồn dễ đọc, dễ hiểu, dễ bảo trì và giảm thiểu lỗi do sự thiếu nhất quán. Tích hợp kiểm thử đơn vị (unit test), kiểm thử tích hợp (integration test): Kiểm thử đơn vị giúp phát hiện lỗi sớm ở cấp độ nhỏ nhất của mã nguồn, trong khi kiểm thử tích hợp đảm bảo các thành phần hoạt động tốt khi kết hợp với nhau. Các công cụ như JUnit được khuyến nghị cho kiểm thử đơn vị. Việc tích hợp kiểm thử tự động vào quy trình phát triển là rất quan trọng để đạt được tỷ lệ lỗi thấp (dưới 1%) và nâng cao chất lượng sản phẩm.   Tự động hóa: Đòn bẩy tăng tốc và nâng cao chất lượng Chuẩn hóa là bước đầu tiên để tạo ra một quy trình rõ ràng, nhưng tự động hóa mới là đòn bẩy thực sự giúp giảm thời gian, giảm lỗi và mở rộng dễ dàng. Tự động hóa kiểm thử đóng vai trò then chốt trong các quy trình Tích hợp Liên tục/Triển khai Liên tục (CI/CD) bằng cách đảm bảo xác thực nhanh chóng và đáng tin cậy các thay đổi mã nguồn. Hiện tại, 55.7% các công ty (trong đó có các công ty Việt Nam tham gia khảo sát) đã sử dụng AI trong kiểm thử tự động và gỡ lỗi. 1. CI/CD: Cỗ máy trung tâm của chuỗi cung ứng phần mềm hiện đại Continuous Integration (CI) và Continuous Delivery/Deployment (CD) là xương sống của phát triển phần mềm hiện đại, giúp tự động hóa và tối ưu hóa toàn bộ chu trình. Continuous Integration (CI): Mỗi lần mã nguồn được commit vào kho lưu trữ, hệ thống sẽ tự động build (biên dịch) và chạy các bài kiểm thử tự động (unit test, integration test) để phát hiện lỗi sớm nhất có thể. Điều này giúp giảm thiểu rủi ro tích lũy lỗi và đảm bảo tính ổn định của mã nguồn. Continuous Delivery/Deployment (CD): Sau khi CI thành công, phần mềm sẽ được tự động triển khai lên môi trường staging (thử nghiệm) hoặc production (môi trường thực tế), giúp rút ngắn thời gian đưa sản phẩm ra thị trường. 💡 Lợi ích vượt trội của CI/CD: Phát hiện lỗi sớm: Giảm chi phí và thời gian sửa lỗi khi chúng được tìm thấy ngay sau khi mã được viết, thay vì để đến giai đoạn cuối. Rút ngắn chu kỳ phát hành: Cho phép các bản cập nhật và tính năng mới được đưa đến người dùng nhanh chóng và thường xuyên hơn, tăng khả năng cạnh tranh. Giảm phụ thuộc vào con người: Tự động hóa các tác vụ lặp đi lặp lại, giải phóng thời gian cho đội ngũ tập trung vào các công việc có giá trị cao hơn, như đổi mới và giải quyết vấn đề phức tạp. Ngay cả các nền tảng "Make in Vietnam" như EzyPlatform của Young Monkeys, một nền tảng mã nguồn mở được thiết kế để nhanh chóng tạo ra các trang web, ứng dụng và trò chơi mạnh mẽ và không giới hạn , cũng có thể và nên tận dụng CI/CD để tối ưu hóa quy trình phát triển và triển khai. EzyPlatform cung cấp giao diện quản trị thân thiện, hỗ trợ plugin và theme, cùng các công cụ và thư viện để xây dựng plugin và theme riêng. Việc tích hợp CI/CD giúp đảm bảo chất lượng và tốc độ phát triển cho các sản phẩm được xây dựng trên EzyPlatform, đồng thời khuyến khích cộng đồng đóng góp mã nguồn một cách hiệu quả hơn, hướng tới mục tiêu 100.000 plugin vào năm 2030.   2. Công cụ phổ biến cho tự động hóa Việc lựa chọn công cụ phù hợp là rất quan trọng để triển khai tự động hóa hiệu quả. Các công ty Việt Nam đã và đang sử dụng nhiều công cụ phổ biến trong DevOps và tự động hóa.f2f2f2;"> Mục tiêuCông cụ gợi ýMô tả và ứng dụng tại Việt NamCI/CDGitLab CI, Jenkins, GitHub Actions Các công ty như Saigon Technology đã xây dựng các pipeline CI/CD. Jenkins là một công cụ CI/CD mã nguồn mở phổ biến, có thể tích hợp với nhiều công cụ khác để tự động hóa quy trình phát triển phần mềm. GitLab CI và GitHub Actions cũng là những lựa chọn mạnh mẽ, tích hợp trực tiếp với hệ thống quản lý mã nguồn. Kiểm thử tự độngSelenium, Cypress, JUnit Selenium và Cypress được sử dụng rộng rãi cho kiểm thử giao diện người dùng (UI testing), trong khi JUnit phổ biến cho kiểm thử đơn vị (unit testing) trong Java. Việc tích hợp kiểm thử tự động giúp giảm thời gian kiểm thử và tăng độ chính xác. Quản lý mã nguồnGit, GitLab, GitHub Git là hệ thống quản lý phiên bản phân tán tiêu chuẩn. GitHub và GitLab là các nền tảng lưu trữ mã nguồn phổ biến, hỗ trợ cộng tác và quản lý dự án. Việt Nam là một trong những quốc gia có tốc độ đóng góp vào GitHub phát triển nhanh nhất ở châu Á. Giám sát và quản lý lỗiSentry, Prometheus, Grafana, Nagios Các công cụ này giúp theo dõi hiệu suất ứng dụng, phát hiện lỗi và cảnh báo kịp thời. Nagios là một công cụ giám sát mã nguồn mở miễn phí, giúp theo dõi hạ tầng, giải quyết vấn đề và báo cáo. Một số thách thức khi triển khai và cách vượt qua Mặc dù lợi ích của chuẩn hóa và tự động hóa là rõ ràng, việc triển khai không phải lúc nào cũng dễ dàng. Các thách thức thường gặp bao gồm: f2f2f2;"> Thách thứcCách vượt quaThiếu chuyên môn về DevOps và tự động hóa Ngành IT Việt Nam đang đối mặt với sự thiếu hụt nhân lực có kỹ năng chuyên sâu, đặc biệt trong các lĩnh vực mới nổi như AI, điện toán đám mây và an ninh mạng. Để khắc phục, doanh nghiệp có thể thuê chuyên gia tư vấn hoặc đầu tư vào các chương trình đào tạo nội bộ. Nhiều khóa học Agile và DevOps đang được cung cấp tại Việt Nam. Ngại thay đổi, tâm lý “làm tay nhanh hơn” Văn hóa ngại rủi ro và đề cao sự ổn định trong một số doanh nghiệp Việt Nam có thể cản trở việc áp dụng các phương pháp mới như DevOps, vốn khuyến khích thử nghiệm và chấp nhận thất bại. Để vượt qua, cần đưa ra số liệu năng suất cụ thể sau khi tự động hóa để chứng minh hiệu quả. Việc áp dụng Agile đã giúp giảm thời gian dự án lên tới 30%. Chi phí đầu tư công cụ và hạ tầng ban đầu Chi phí đầu tư ban đầu cho các công cụ và hạ tầng tự động hóa có thể là một rào cản đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Giải pháp là bắt đầu với các giải pháp mã nguồn mở miễn phí như Jenkins, Git, Nagios, hoặc các dịch vụ đám mây với mô hình trả tiền theo mức sử dụng để tối ưu chi phí. Quản lý các phụ thuộc phức tạp trong CI/CD Trong môi trường cloud-native, việc quản lý các phụ thuộc giữa CI, CD và trạng thái cluster có thể phức tạp. Kiểm thử tích hợp thường yêu cầu hạ tầng trực tiếp, có nghĩa là các pipeline CI có thể phụ thuộc vào việc các cluster Kubernetes ở trạng thái nhất quán. Cần có chiến lược kiểm thử rõ ràng để xác định loại kiểm thử nào chạy ở giai đoạn nào, và sử dụng môi trường tạm thời (ephemeral environments) để đảm bảo tính độc lập của các lần chạy kiểm thử. Kết luận: Chuẩn hóa và tự động hóa – Con đường tất yếu để vươn tầm Việc chuẩn hóa quy trình và tự động hóa chuỗi cung ứng phần mềm không chỉ là một xu hướng công nghệ mà là một điều kiện tiên quyết để các doanh nghiệp phần mềm Việt Nam có thể: Vươn ra thị trường toàn cầu: Sản phẩm chất lượng cao, quy trình minh bạch và khả năng phát hành nhanh chóng là những yếu tố thu hút khách hàng quốc tế và giúp doanh nghiệp Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Tăng sức cạnh tranh nội địa: Nâng cao năng suất và chất lượng giúp doanh nghiệp tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững trên thị trường trong nước, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của khách hàng và đối tác. Tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng phần mềm quốc tế: Khi các quy trình được chuẩn hóa và tự động hóa, doanh nghiệp Việt Nam có thể dễ dàng tích hợp vào các chuỗi giá trị phức tạp hơn, không chỉ dừng lại ở gia công phần mềm mà còn chuyển dịch lên các khâu có giá trị gia tăng cao hơn như phát triển sản phẩm và giải pháp.

Mở đầu: Từ nhận diện vấn đề đến hành động thực tế Sau khi nhìn thẳng vào các “nút thắt” của chuỗi cung ứng phần mềm tại Việt Nam – từ sự phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài, thiếu chuẩn hóa quy trình, đến bài toán nhân lực – câu hỏi lớn đặt ra là: Chúng ta cần làm gì để thoát khỏi thế bị động và tiến tới tự chủ? Việc làm chủ chuỗi cung ứng phần mềm không phải là một đích đến, mà là một lộ trình chiến lược với nhiều mắt xích cần đồng bộ hóa. Trong bài viết này, chúng ta sẽ phân tích các nhóm giải pháp trọng yếu giúp doanh nghiệp và ngành phần mềm Việt Nam dần tháo gỡ từng điểm nghẽn. Nhóm giải pháp 1: Làm chủ nền tảng công nghệ – từ công cụ đến hạ tầng Để giảm sự phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài và tăng cường khả năng tự chủ, Việt Nam cần tập trung vào việc làm chủ các nền tảng công nghệ cốt lõi, từ công cụ phát triển đến hạ tầng vận hành. Tự chủ trong nền tảng phát triển Hiện nay, phần lớn doanh nghiệp Việt Nam đang phụ thuộc vào các công cụ và thư viện mã nguồn mở từ nước ngoài. Mặc dù tiện lợi và tiết kiệm chi phí ban đầu, nhưng điều này khiến chúng ta khó kiểm soát bảo mật, phụ thuộc vào cập nhật bên ngoài và thiếu cơ hội tối ưu cho đặc thù nội địa. Giải pháp: a. Đầu tư phát triển các nền tảng nội địa như CMS, eCommerce Framework, DevOps Toolchain: Mặc dù các CMS nước ngoài như WordPress chiếm ưu thế lớn trên toàn cầu (43.4% tổng số website) và tại Việt Nam (1.3% các trang web tiếng Việt) , Việt Nam đã có những nỗ lực phát triển CMS nội địa như NukeViet, với 100% khách hàng tại Việt Nam. Việc tiếp tục đầu tư vào các nền tảng này, cùng với các framework thương mại điện tử và bộ công cụ DevOps "Make in Vietnam", sẽ giúp giảm sự phụ thuộc và tăng cường khả năng tùy chỉnh, bảo mật.   Một ví dụ đáng chú ý về nền tảng "Make in Vietnam" là EzyPlatform của Young Monkeys. EzyPlatform là một nền tảng mã nguồn mở được thiết kế để nhanh chóng tạo ra các trang web, ứng dụng hoặc trò chơi mạnh mẽ và không giới hạn. Nền tảng này cung cấp giao diện quản trị thân thiện với người dùng, hỗ trợ các plugin và theme cho website, game, ứng dụng web, cùng với các công cụ và thư viện giúp dễ dàng xây dựng plugin và theme riêng. EzyPlatform nổi bật với các tính năng như cài đặt và quản lý dễ dàng, bảo mật cao, hỗ trợ Socket Realtime, hiệu suất cao, tương thích di động, khả năng tạo game và hỗ trợ blockchain. Young Monkeys, nhà phát triển EzyPlatform, cam kết phát triển mã nguồn mở và đặt mục tiêu đạt 100.000 plugin vào năm 2030, khuyến khích cộng đồng đóng góp ý tưởng và mã nguồn trên GitHub. Nền tảng này chủ yếu được phát triển bằng Java (99.1%). b. Hỗ trợ cộng đồng mã nguồn mở trong nước (open-source Việt) phát triển mạnh mẽ: Cộng đồng mã nguồn mở Việt Nam, với các tổ chức như VFOSSA (Vietnam Free & Open Source Software Association) và FOSSASIA , đang đóng góp vào các dự án toàn cầu như GitHub (Việt Nam là một trong những quốc gia đóng góp phát triển nhanh nhất ở châu Á). Việc khuyến khích và hỗ trợ tài chính cho các dự án mã nguồn mở nội địa, đặc biệt trong các lĩnh vực như AI (ví dụ: Project ViGen của Meta, NIC và AI for Việt Nam Foundation nhằm tạo bộ dữ liệu tiếng Việt mã nguồn mở chất lượng cao cho AI) , sẽ thúc đẩy đổi mới và tạo ra các giải pháp phù hợp với bối cảnh Việt Nam.   c. Tăng cường hợp tác giữa các công ty phần mềm nội để chia sẻ công cụ nội bộ: Thay vì mỗi công ty tự phát triển các công cụ riêng lẻ, việc chia sẻ và hợp tác phát triển các công cụ nội bộ có thể tối ưu hóa nguồn lực. Làm chủ hạ tầng vận hành Sự phụ thuộc vào các nhà cung cấp đám mây nước ngoài như AWS, Azure vẫn còn lớn, đặc biệt đối với các công ty đa quốc gia và dự án quy mô lớn. Mặc dù thị trường đám mây Việt Nam đang tăng trưởng nhanh chóng, đạt 3.575,76 triệu USD vào năm 2024 và dự kiến 9.102,52 triệu USD vào năm 2033 , các nhà cung cấp trong nước như Viettel, FPT, VNPT, và CMC đã tăng thị phần và đầu tư vào trung tâm dữ liệu.   Giải pháp: Giảm phụ thuộc vào cloud nước ngoài (AWS, Azure) bằng cách phát triển nền tảng đám mây nội địa: Các nhà cung cấp trong nước cần tiếp tục mở rộng quy mô và năng lực cạnh tranh. Viettel đã triển khai khoảng 14 trung tâm dữ liệu và ra mắt trung tâm dữ liệu AI-ready 30MW vào tháng 4/2024. Việc này cần được đẩy mạnh để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng.   Hỗ trợ doanh nghiệp hosting Việt nâng cao chất lượng dịch vụ: Mặc dù không có số liệu cụ thể về thị phần hosting nội địa so với nước ngoài, sự thống trị của các công cụ tìm kiếm toàn cầu như Google (87.78% tại Việt Nam) cho thấy người dùng vẫn tiếp cận nhiều dịch vụ quốc tế. Việc nâng cao chất lượng dịch vụ hosting trong nước sẽ khuyến khích doanh nghiệp sử dụng hạ tầng nội địa.   Triển khai sovereign cloud cho các tổ chức chính phủ hoặc dữ liệu nhạy cảm: Chính phủ Việt Nam đã đặt mục tiêu 100% cơ quan nhà nước sử dụng dịch vụ đám mây vào năm 2025 và đang thúc đẩy các chính sách bản địa hóa dữ liệu theo Luật An ninh mạng. Việc phát triển "đám mây chủ quyền" (sovereign cloud) sẽ đảm bảo dữ liệu nhạy cảm được lưu trữ và xử lý theo luật pháp và quy định trong nước, giảm thiểu rủi ro an ninh quốc gia.   Nhóm giải pháp 2: Chuẩn hóa quy trình và hệ thống phát triển phần mềm Chất lượng và tính bền vững của sản phẩm phần mềm phụ thuộc rất nhiều vào quy trình phát triển. Việc chuẩn hóa quy trình theo các tiêu chuẩn quốc tế là yếu tố then chốt để nâng cao năng lực cạnh tranh. Áp dụng quy trình Agile/DevOps hiện đại Mặc dù hơn 70% các công ty IT Việt Nam đã áp dụng các phương pháp Agile và thị trường DevOps đang tăng trưởng nhanh chóng (CAGR 23.2% đến 2030) , việc áp dụng đầy đủ và đạt mức độ trưởng thành cao vẫn còn là thách thức. Các công ty vẫn đối mặt với "thay đổi văn hóa" và "tính ngại rủi ro" khi áp dụng DevOps, vốn khuyến khích thử nghiệm và chấp nhận thất bại.   Giải pháp: Đào tạo và chuyển đổi đội ngũ sang mindset Agile: Cần tập trung vào việc thay đổi tư duy, khuyến khích sự hợp tác và cải tiến liên tục. Các khóa đào tạo Agile và DevOps đang được cung cấp tại Việt Nam , cần được mở rộng và đi sâu vào thực tiễn.   Triển khai CI/CD để rút ngắn vòng đời phần mềm và tăng chất lượng: Tích hợp liên tục/triển khai liên tục (CI/CD) là yếu tố then chốt để đảm bảo chất lượng và tốc độ phát triển phần mềm. Các công ty như Saigon Technology đã xây dựng các pipeline CI/CD. Việc áp dụng CI/CD giúp phát hiện và giải quyết vấn đề sớm, giảm thiểu lỗi khi sản phẩm đến tay người dùng.   Tích hợp kiểm thử tự động và giám sát chất lượng mã nguồn: Kiểm thử tự động đóng vai trò quan trọng trong CI/CD, đảm bảo xác thực nhanh chóng và đáng tin cậy các thay đổi mã nguồn. Mặc dù 55.7% các công ty toàn cầu đã sử dụng AI trong kiểm thử tự động và gỡ lỗi , Việt Nam cần đẩy mạnh hơn nữa việc áp dụng các công cụ và quy trình kiểm thử tự động để nâng cao chất lượng sản phẩm.   Sử dụng mô hình chuẩn quốc tế (CMMI, ISO/IEC 27001...) Việc đạt các chứng chỉ quốc tế không chỉ là "làm đẹp hồ sơ" mà còn là minh chứng cho quy trình chuẩn hóa và tạo niềm tin với khách hàng. Hơn 70% các nhà xuất khẩu phần mềm lớn tại Việt Nam đã có ít nhất một chứng chỉ CMMI.   Giải pháp: Hướng đến việc đạt chứng chỉ quốc tế không chỉ để “làm đẹp hồ sơ”, mà để chuẩn hóa quy trình, tạo niềm tin với khách hàng: Các tiêu chuẩn như ISO 9001 (Quản lý chất lượng) và ISO/IEC 27001 (Quản lý an ninh thông tin) cùng với CMMI (Mô hình trưởng thành năng lực) là những khung chuẩn quan trọng. Việc tuân thủ các tiêu chuẩn này đòi hỏi quy trình QA nghiêm ngặt, bao gồm đánh giá mã nguồn, kiểm thử tự động và các chỉ số hiệu suất. Điều này giúp giảm tỷ lệ lỗi xuống dưới 1%.   Nhóm giải pháp 3: Phát triển và giữ chân nhân lực Nguồn nhân lực là tài sản quý giá nhất của ngành phần mềm. Việc phát triển và giữ chân nhân tài là yếu tố sống còn để làm chủ chuỗi cung ứng. Đào tạo gắn với thực tiễn Ngành IT Việt Nam dự kiến thiếu hụt khoảng 200.000 chuyên gia vào cuối năm 2025. Mặc dù có khoảng 50.000 sinh viên IT tốt nghiệp hàng năm, chỉ 30% trong số đó có thể làm việc ngay lập tức, phần lớn cần đào tạo bổ sung.   Giải pháp: Kết nối giữa các trường đại học và doanh nghiệp phần mềm: Cần có sự hợp tác chặt chẽ hơn giữa các cơ sở giáo dục và ngành công nghiệp để phát triển chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu thực tế. Các chương trình hợp tác như "ba bên" (cơ quan nhà nước, trường đại học, doanh nghiệp) trong lĩnh vực bán dẫn và công nghệ cao đang được triển khai.   Mở rộng chương trình thực tập thực chiến, dự án mô phỏng chuỗi cung ứng thật: Thiếu kinh nghiệm thực tế là một rào cản lớn đối với sinh viên mới ra trường. Các công ty hàng đầu như VinAI Research, FPT Software, VNG Corporation, Axon Active, và KMS Technology đang cung cấp cơ hội thực tập làm việc trên các dự án thực tế. Các chương trình đào tạo ứng dụng và thực tế, như học tập dựa trên dự án và học tập tích hợp công việc, là cần thiết để phát triển các kỹ năng mềm quan trọng như giao tiếp và khả năng thích ứng.   Đào tạo chuyên sâu DevOps, Automation Testing, System Architecture...: Nhu cầu về các kỹ năng chuyên biệt như AI, điện toán đám mây, phân tích dữ liệu và an ninh mạng đang tăng cao. Chỉ khoảng 1.000 trong số 60.000 sinh viên IT tốt nghiệp hàng năm có chuyên môn sâu về AI. Cần tập trung đào tạo các kỹ năng này để đáp ứng nhu cầu thị trường.   Giữ chân nhân tài trong nước Tình trạng "chảy máu chất xám" vẫn là một mối lo ngại, với nhiều nhân tài tìm kiếm cơ hội ở nước ngoài hoặc trong các công ty gia công phần mềm quốc tế do mức lương hấp dẫn và cơ hội tiếp cận công nghệ mới.   Giải pháp: Chính sách lương thưởng cạnh tranh: Mặc dù mức lương kỹ sư IT Việt Nam chỉ bằng khoảng 1/10 mức trung bình toàn cầu, chất lượng công việc của họ được đánh giá cao. Các công ty cần đưa ra mức lương cạnh tranh hơn, đặc biệt cho các vai trò chuyên biệt.   Cơ hội học hỏi và phát triển nghề nghiệp rõ ràng: Các công ty cần cung cấp các chương trình học tập liên tục, cố vấn và cơ hội phát triển nghề nghiệp rõ ràng. Các nhà phát triển Việt Nam rất coi trọng việc học hỏi liên tục và phát triển sự nghiệp.   Môi trường làm việc hấp dẫn, minh bạch, có giá trị cống hiến: Xây dựng văn hóa doanh nghiệp khuyến khích sự tin tưởng, trao quyền và giao tiếp cởi mở sẽ giúp giữ chân nhân tài, đặc biệt là thế hệ trẻ. Các công ty như MoMo và Tiki đã áp dụng các nhóm đa chức năng và quản lý dự án Agile, cho phép nhân viên làm việc độc lập và đo lường thành công dựa trên hiệu suất.   Nhóm giải pháp 4: Kết nối và hình thành hệ sinh thái chuỗi cung ứng phần mềm nội địa Sự phân mảnh và thiếu liên kết giữa các doanh nghiệp là một trong những nút thắt lớn nhất. Để làm chủ chuỗi cung ứng, cần xây dựng một hệ sinh thái gắn kết, nơi các doanh nghiệp và nhà nước cùng hợp tác.   Doanh nghiệp nội địa phải liên minh thay vì “mạnh ai nấy làm” Việt Nam có gần 74.000 doanh nghiệp công nghệ số , nhưng rất ít trong số đó có khả năng tạo ra sản phẩm hoặc nền tảng có sức ảnh hưởng lớn.   Giải pháp: Cùng nhau xây dựng các nền tảng dùng chung: eKYC, thanh toán, AI engine...: Thay vì mỗi doanh nghiệp tự phát triển, việc hợp tác xây dựng các nền tảng dùng chung sẽ tối ưu hóa nguồn lực và tạo ra các giải pháp mạnh mẽ hơn. Ví dụ, trong lĩnh vực tài chính, các công ty như Brankas và Gimasys đang hợp tác để cung cấp giải pháp Open Banking toàn diện. Các nền tảng thanh toán như MoMo, ZaloPay, VNPay đã chiếm lĩnh thị trường ví điện tử. Hyra Network, một công ty Việt Nam, đã phát triển nền tảng AI phi tập trung và công cụ AI Hyra AI, cho phép người dùng chia sẻ năng lực xử lý không sử dụng.   Tái sử dụng phần mềm nội địa thay vì nhập khẩu hoặc viết lại: Khuyến khích việc tái sử dụng các thành phần phần mềm đã có sẵn trong nước sẽ giúp tiết kiệm thời gian và chi phí, đồng thời thúc đẩy sự phát triển của các thư viện và framework nội địa. Nhà nước cần đóng vai trò “dẫn dắt hệ sinh thái” Chính phủ Việt Nam đã và đang có những chính sách hỗ trợ mạnh mẽ cho ngành công nghệ thông tin, với các mục tiêu chuyển đổi số quốc gia và phát triển kinh tế số.   Giải pháp: Đặt hàng các sản phẩm phần mềm nội địa trong dự án chính phủ điện tử: Chính phủ đã đặt mục tiêu 100% cơ quan nhà nước sử dụng dịch vụ đám mây vào năm 2025 và đang đẩy mạnh số hóa các thủ tục hành chính (gần 40% thủ tục hành chính đã hoàn thành trực tuyến vào tháng 6). Việc ưu tiên các sản phẩm "Make in Vietnam" trong các dự án này sẽ tạo động lực lớn cho doanh nghiệp nội địa.   Ưu tiên doanh nghiệp trong nước khi xây dựng hệ thống số hóa công: Luật Công nghiệp Công nghệ số mới được thông qua vào tháng 6/2025, có hiệu lực từ tháng 1/2026, đặt mục tiêu phát triển 150.000 doanh nghiệp công nghệ số vào năm 2035 và ưu tiên mua sắm công cho các sản phẩm công nghệ Việt Nam.   Hình thành quỹ hỗ trợ nền tảng công nghệ Make in Vietnam: Chính phủ đã phân bổ 25 nghìn tỷ VND (khoảng 954 triệu USD) cho các sáng kiến khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Việc thành lập các quỹ chuyên biệt để hỗ trợ phát triển các nền tảng công nghệ cốt lõi "Make in Vietnam" sẽ giúp các doanh nghiệp có nguồn lực để đầu tư vào R&D và phát triển sản phẩm.   Kết luận: Làm chủ chuỗi cung ứng phần mềm – có thể bắt đầu từ những hành động nhỏ Việt Nam không thiếu năng lực. Vấn đề là chúng ta đang thiếu một chiến lược đồng bộ và sự phối hợp hệ thống giữa các bên liên quan. Nếu mỗi doanh nghiệp bắt đầu bằng việc tối ưu hóa quy trình nội bộ, đầu tư cho nhân lực và sử dụng sản phẩm công nghệ Việt – chúng ta đã góp phần vào sự hình thành một chuỗi cung ứng phần mềm bền vững và tự chủ. Việc làm chủ chuỗi cung ứng phần mềm là một hành trình dài, đòi hỏi sự kiên trì và nỗ lực từ cả chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng. Tuy nhiên, với những bước đi chiến lược và sự phối hợp chặt chẽ, Việt Nam hoàn toàn có thể chuyển mình từ một quốc gia gia công sang một quốc gia làm chủ công nghệ, tạo ra giá trị cốt lõi và khẳng định vị thế trên bản đồ công nghệ toàn cầu.

Ngành công nghệ thông tin (IT) Việt Nam đã và đang khẳng định vị thế là một trong những điểm sáng trên bản đồ công nghệ toàn cầu, đặc biệt trong lĩnh vực gia công phần mềm và sản xuất linh kiện điện tử. Sự tăng trưởng vượt bậc của ngành này đã đóng góp đáng kể vào GDP quốc gia và thu hút nguồn vốn đầu tư nước ngoài. Cụ thể, tổng doanh thu ngành ICT Việt Nam đạt hơn 166 tỷ USD vào năm 2024, tăng 13.2% so với năm 2023. Trong đó, lĩnh vực công nghệ số đóng góp hơn 151.7 tỷ USD, chiếm hơn 91% tổng doanh thu và 11% GDP của cả nước. Xuất khẩu phần cứng và điện tử cũng đạt 133.2 tỷ USD trong năm 2024. Thị trường phần mềm và dịch vụ IT của Việt Nam, được định giá khoảng 4.5 tỷ USD vào năm 2022, dự kiến sẽ tăng trưởng lên 9 tỷ USD vào năm 2025. Việt Nam cũng được công nhận là một trong 10 điểm đến gia công phần mềm hàng đầu toàn cầu theo A.T. Kearney Global Services Location Index, và xếp thứ 6 trong số các nhà cung cấp dịch vụ gia công phần mềm hàng đầu thế giới.   Tuy nhiên, bất chấp những thành tựu ấn tượng này, Việt Nam vẫn đang ở một vị thế chưa thực sự chủ động trong chuỗi cung ứng phần mềm toàn cầu, đặc biệt là ở các khâu tạo ra giá trị cốt lõi và làm chủ công nghệ nền tảng. Điều này được thể hiện rõ qua tỷ lệ giá trị gia tăng nội địa trong ngành ICT chỉ đạt khoảng 31.8% vào năm 2024. Tỷ lệ này cho thấy một phần lớn giá trị sản phẩm và dịch vụ vẫn phụ thuộc vào các thành phần nhập khẩu hoặc sở hữu trí tuệ từ nước ngoài. Các chuyên gia cũng nhận định rằng, việc các công ty Việt Nam tung ra các sản phẩm có khả năng thâm nhập thị trường quốc tế và đạt được thành công vẫn còn là một thách thức lớn. Do đó, gia công phần mềm vẫn là con đường chủ đạo và phù hợp cho nhiều doanh nghiệp Việt Nam hiện nay để tận dụng lợi thế cạnh tranh về chi phí và nguồn nhân lực. Điều này cho thấy, mặc dù Việt Nam là một trung tâm sản xuất và cung cấp dịch vụ quan trọng, nhưng chưa thực sự là một trung tâm đổi mới và làm chủ công nghệ cốt lõi.   Để giải quyết vấn đề này và giúp Việt Nam vươn lên mạnh mẽ hơn trong chuỗi cung ứng toàn cầu, việc đầu tiên và quan trọng nhất là phải nhận diện chính xác những “nút thắt” đang kìm hãm sự phát triển và khả năng vươn lên của chuỗi cung ứng phần mềm Việt Nam. Phần thân bài dưới đây sẽ đi sâu phân tích bốn nút thắt chính, làm rõ những thách thức mà ngành đang đối mặt. Phân tích các “Nút thắt” chính trong chuỗi cung ứng phần mềm Việt Nam Nút thắt 1 – Phụ thuộc sâu vào công nghệ và nền tảng nước ngoài Sự phụ thuộc vào các công nghệ và nền tảng nước ngoài là một trong những rào cản lớn nhất đối với việc Việt Nam vươn lên trong chuỗi giá trị phần mềm. Mặc dù có những nỗ lực đáng kể trong việc phát triển hạ tầng số và các giải pháp đám mây trong nước, nhưng khả năng làm chủ các nền tảng lõi vẫn còn hạn chế. Không làm chủ nền tảng lõi (framework, tool, CMS...) Thị trường điện toán đám mây Việt Nam đang chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ, với quy mô thị trường đạt 3.575,76 triệu USD vào năm 2024 và dự kiến sẽ đạt 9.102,52 triệu USD vào năm 2033, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) là 10.94% trong giai đoạn 2025-2033. Các nhà cung cấp dịch vụ đám mây trong nước như Viettel, FPT, VNPT và CMC đã tăng cường đầu tư và mở rộng thị phần. Đơn cử, Viettel đã triển khai khoảng 14 trung tâm dữ liệu trên khắp cả nước và ra mắt trung tâm dữ liệu AI-ready với công suất 30MW vào tháng 4/2024. Chính phủ Việt Nam cũng đặt mục tiêu đầy tham vọng là 100% cơ quan nhà nước sẽ sử dụng dịch vụ đám mây vào năm 2025. Điều này cho thấy sự cam kết mạnh mẽ trong việc phát triển hạ tầng số.   Tuy nhiên, bên cạnh sự phát triển của các nhà cung cấp trong nước, các gã khổng lồ đám mây toàn cầu như Amazon Web Services (AWS), Microsoft Azure và Google Cloud vẫn duy trì và mở rộng sự hiện diện đáng kể tại Việt Nam. Các công ty này đặc biệt tập trung vào việc phục vụ các công ty đa quốc gia và các dự án quy mô lớn, với cam kết đầu tư chung vượt 200 triệu USD vào năm 2025. Sự hiện diện mạnh mẽ của các nhà cung cấp quốc tế cho thấy, mặc dù hạ tầng vật lý có thể được xây dựng và phát triển trong nước, nhưng các nền tảng dịch vụ đám mây cốt lõi, nơi các doanh nghiệp lớn và đa quốc gia vận hành các ứng dụng quan trọng, vẫn phụ thuộc vào công nghệ và hệ sinh thái của các nhà cung cấp nước ngoài. Điều này tạo ra một sự phụ thuộc chiến lược vào công nghệ nước ngoài ở cấp độ nền tảng, hạn chế khả năng đổi mới và làm chủ công nghệ của Việt Nam, ngay cả khi dữ liệu được lưu trữ tại các trung tâm dữ liệu trong nước.   Ví dụ: đa số website dùng WordPress, hosting nước ngoài Sự phụ thuộc vào các nền tảng nước ngoài còn thể hiện rõ trong việc phát triển website. WordPress, một hệ quản trị nội dung (CMS) của nước ngoài, chiếm ưu thế vượt trội trên toàn cầu, được sử dụng bởi 43.4% tổng số website và 61% các trang web có CMS xác định vào tháng 7/2025. Tại Việt Nam, WordPress cũng là một lựa chọn phổ biến, được sử dụng bởi 1.3% các trang web có nội dung tiếng Việt. Trong khi đó, các CMS nội địa như NukeViet, dù có 100% khách hàng tại Việt Nam, nhưng thị phần tổng thể không được công bố, cho thấy quy mô còn hạn chế và chủ yếu phục vụ một phân khúc nhỏ.   Việc phụ thuộc rộng rãi vào các CMS và dịch vụ hosting nước ngoài (được ngụ ý bởi sự thống trị của các nhà cung cấp đám mây toàn cầu và việc sử dụng WordPress) có nghĩa là các doanh nghiệp Việt Nam đang xây dựng hoạt động số của mình trên các nền tảng do nước ngoài phát triển và kiểm soát. Điều này không chỉ hạn chế khả năng phát triển các giải pháp thay thế nội địa có tính cạnh tranh mà còn đặt ra những thách thức về sở hữu trí tuệ (IP). Các báo cáo chỉ ra rằng Việt Nam vẫn nằm trong danh sách theo dõi về vi phạm IP, với rủi ro sử dụng trái phép hoặc sao chép mã nguồn bởi các nhà phát triển hoặc công ty Việt Nam. Việc thiếu các điều khoản rõ ràng về chuyển giao IP trong hợp đồng gia công phần mềm cũng có thể dẫn đến tranh chấp kéo dài và tốn kém. Điều này cản trở các công ty trong nước đầu tư và phát triển các công nghệ cốt lõi độc quyền, vì việc bảo vệ IP chưa thực sự vững chắc. Sáng kiến "Make in Vietnam" được đưa ra nhằm thúc đẩy nghiên cứu, đổi mới và sản xuất trong nước, là một nỗ lực chiến lược để giảm bớt sự phụ thuộc này và tăng cường khả năng tự chủ công nghệ.   Nút thắt 2 – Thiếu liên kết giữa các doanh nghiệp trong nước Ngành công nghiệp phần mềm Việt Nam, dù đang phát triển nhanh chóng, vẫn đối mặt với vấn đề thiếu liên kết và sự phân mảnh giữa các doanh nghiệp trong nước, dẫn đến việc khó hình thành một "hệ sinh thái" mạnh mẽ và toàn diện. Phần mềm phát triển nhỏ lẻ, không có “hệ sinh thái” Chuỗi cung ứng của Việt Nam vẫn còn phân mảnh và phụ thuộc nặng nề vào nhập khẩu. Quốc gia này được mô tả là một "nhà xuất khẩu phụ thuộc nhập khẩu", nghĩa là sản xuất hàng hóa để xuất khẩu nhưng lại phải nhập khẩu nhiều nguyên liệu đầu vào và hàng hóa trung gian. Tình trạng này cũng phản ánh trong lĩnh vực phần mềm, nơi các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và các doanh nghiệp nhỏ trong nước chiếm ưu thế, nhưng lại phụ thuộc nhiều vào việc nhập khẩu các sản phẩm trung gian và tư liệu sản xuất.   Tính đến cuối năm 2024, Việt Nam có gần 74.000 doanh nghiệp công nghệ số, tăng 10.1% so với năm 2023. Tuy nhiên, trong số này, chỉ khoảng 1.900 doanh nghiệp báo cáo doanh thu từ thị trường quốc tế vào năm 2024. Số lượng lớn các doanh nghiệp nhưng ít công ty có khả năng vươn ra thị trường quốc tế cho thấy sự phát triển nhỏ lẻ và thiếu khả năng liên kết để tạo ra các sản phẩm hoặc giải pháp lớn, có tính cạnh tranh toàn cầu. Sự phân mảnh này, cùng với việc thiếu các ngành công nghiệp thượng nguồn và hạ nguồn mạnh mẽ, cản trở việc hình thành một hệ sinh thái phần mềm nội địa gắn kết, nơi các công ty có thể hỗ trợ và bổ sung cho nhau để tạo ra giá trị cao hơn.   Một yếu tố khác góp phần vào tình trạng này là sự ưu tiên cho mô hình gia công phần mềm. Gia công phần mềm được xem là "con đường phù hợp" cho nhiều công ty Việt Nam hiện nay, do nhu cầu thiếu hụt nhân tài ở các thị trường phát triển như Nhật Bản, Mỹ, và Châu Âu, cùng với lợi thế chi phí cạnh tranh của Việt Nam. Mặc dù gia công phần mềm mang lại doanh thu đáng kể (thị trường gia công phần mềm của Việt Nam dự kiến đạt gần 698 triệu USD vào năm 2024 ), nhưng sự tập trung quá mức vào mô hình này có thể làm chệch hướng nguồn lực và nhân tài khỏi việc phát triển sản phẩm nội địa và xây dựng một hệ sinh thái sản phẩm độc lập.   Bên cạnh đó, mức chi tiêu cho nghiên cứu và phát triển (R&D) của Việt Nam còn thấp, chỉ đạt 0.4% GDP vào năm 2023, thấp hơn đáng kể so với các quốc gia láng giềng như Trung Quốc (2.54%), Hàn Quốc (4.6%) và Malaysia (1%). Hơn nữa, hệ sinh thái R&D vẫn chủ yếu do nhà nước chi phối, với 84% lực lượng lao động R&D làm việc trong các tổ chức công và chỉ 14% trong khu vực phi nhà nước. Điều này hạn chế sự đổi mới và hợp tác trong khu vực tư nhân, làm suy yếu khả năng hình thành các cụm đổi mới theo mô hình "trung tâm và vệ tinh" mà các quốc gia như Hàn Quốc và Trung Quốc đã áp dụng thành công. Sự thiếu hụt các cụm đổi mới và liên kết chặt chẽ giữa các doanh nghiệp gây khó khăn cho việc Việt Nam chuyển đổi từ vai trò gia công sang phát triển các chức năng có giá trị gia tăng cao hơn trong chuỗi cung ứng phần mềm toàn cầu.   Nút thắt 3 – Thiếu chuẩn hóa quy trình phát triển phần mềm Việc thiếu chuẩn hóa và áp dụng rộng rãi các quy trình phát triển phần mềm hiện đại là một nút thắt quan trọng khác, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng và tốc độ của sản phẩm phần mềm tại Việt Nam. Rất ít doanh nghiệp áp dụng Agile, DevOps Mặc dù tiêu đề của nút thắt này đề cập đến việc "rất ít doanh nghiệp áp dụng Agile, DevOps", thực tế các báo cáo cho thấy một bức tranh phức tạp hơn. Theo một báo cáo năm 2023 của Statista, hơn 70% các công ty IT Việt Nam đã áp dụng các phương pháp Agile như Scrum, Kanban và Extreme Programming (XP). Việc triển khai Agile đã giúp giảm thời gian dự án lên tới 30%. Điều này cho thấy sự chấp nhận và áp dụng Agile đang diễn ra mạnh mẽ, đặc biệt là trong bối cảnh các công ty Việt Nam cần cạnh tranh trên thị trường toàn cầu và nâng cao hiệu quả hoạt động.   Thị trường DevOps tại Việt Nam cũng đang tăng trưởng nhanh chóng, với giá trị ước tính đạt 800.81 triệu USD vào năm 2024 và dự kiến sẽ tăng lên 2.825,43 triệu USD vào năm 2030, với CAGR là 23.2%. Hơn 70% doanh nghiệp Việt Nam đã khởi động các chương trình chuyển đổi số tính đến năm 2024, và hơn 50% các tổ chức tài chính đã áp dụng chiến lược DevOps dựa trên đám mây. Những con số này phản ánh một xu hướng tích cực trong việc áp dụng các phương pháp hiện đại.   Tuy nhiên, việc áp dụng Agile và DevOps không chỉ dừng lại ở việc triển khai ban đầu mà còn liên quan đến mức độ trưởng thành của quy trình. Mặc dù nhiều công ty đã "áp dụng" Agile, mức độ trưởng thành (maturity level) của việc triển khai có thể chưa cao. Mô hình trưởng thành của DevOps (gồm 5 giai đoạn: Initial, Manage, Define, Measure, Optimize) cho thấy rằng việc áp dụng ban đầu không đồng nghĩa với việc đạt được sự tối ưu hóa hoàn toàn. Thách thức lớn nằm ở "thay đổi văn hóa" và "tính ngại rủi ro" trong văn hóa doanh nghiệp Việt Nam. DevOps khuyến khích thử nghiệm và chấp nhận thất bại như một phương tiện để học hỏi và cải tiến, điều này có thể gây khó khăn trong một môi trường đề cao sự ổn định và tránh sai lầm. Do đó, việc áp dụng Agile và DevOps có thể còn ở giai đoạn sơ khai hoặc chưa đạt đến mức độ tích hợp sâu rộng, nơi các quy trình tự động hóa và phản hồi liên tục được thiết lập đầy đủ.   Không có CI/CD, kiểm thử tự động → chất lượng không ổn định Việc thiếu hụt hoặc chưa hoàn thiện các quy trình Tích hợp Liên tục/Triển khai Liên tục (CI/CD) và kiểm thử tự động là một hệ quả của việc chưa đạt được mức độ trưởng thành cao trong Agile và DevOps, dẫn đến chất lượng phần mềm không ổn định. CI/CD và kiểm thử tự động là những yếu tố then chốt để đảm bảo chất lượng phần mềm, giảm thời gian kiểm thử và tăng hiệu quả phát triển.   Mặc dù có các công ty cung cấp dịch vụ kiểm thử tự động tại Việt Nam và một số công ty như Saigon Technology đã xây dựng các pipeline CI/CD , nhưng không có dữ liệu cụ thể về tỷ lệ triển khai đầy đủ hoặc mức độ trưởng thành của CI/CD và kiểm thử tự động trên toàn bộ ngành phần mềm Việt Nam. Điều này cho thấy đây vẫn là một khoảng trống lớn. Mặc dù 74% doanh nghiệp Việt Nam có chiến lược số và 98% ghi nhận hiệu quả hoạt động được cải thiện nhờ đầu tư công nghệ , nhưng điều này không đồng nghĩa với việc họ đã triển khai CI/CD và kiểm thử tự động một cách toàn diện.   Những thách thức trong việc triển khai kiểm thử CI/CD thường bao gồm việc xác định thời điểm và nơi chạy các loại kiểm thử khác nhau (unit, integration, end-to-end), quản lý các phụ thuộc phức tạp trong môi trường cloud-native, và việc chạy lại các kiểm thử một cách hiệu quả. Những thách thức kỹ thuật này, kết hợp với các yếu tố văn hóa (như ngại rủi ro) và khoảng cách kỹ năng , có thể hạn chế việc triển khai đầy đủ các quy trình này. Hậu quả là chu kỳ phát triển phần mềm có thể chậm hơn, chi phí phát sinh do sửa lỗi muộn cao hơn, và chất lượng sản phẩm cuối cùng không đồng đều, ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.   Nút thắt 4 – Nhân lực thiếu kỹ năng và thiếu định hướng dài hạn Nguồn nhân lực là yếu tố cốt lõi cho sự phát triển của ngành phần mềm, nhưng Việt Nam đang đối mặt với những thách thức đáng kể về chất lượng kỹ năng và định hướng nghề nghiệp dài hạn của đội ngũ này. Đào tạo lý thuyết, thiếu thực hành Ngành IT Việt Nam đang đối mặt với sự thiếu hụt nhân lực nghiêm trọng. Dự kiến đến cuối năm 2025, ngành này sẽ cần khoảng 700.000 chuyên gia, nhưng các cơ sở đào tạo trong nước chỉ có thể cung cấp khoảng 500.000 người, dẫn đến sự thiếu hụt gần 200.000 lao động có kỹ năng.   Một vấn đề cốt lõi là sự chênh lệch giữa chương trình đào tạo lý thuyết và nhu cầu thực tiễn của ngành. Mặc dù các trường đại học và cao đẳng Việt Nam đào tạo khoảng 50.000 sinh viên IT mỗi năm, nhưng chỉ khoảng 30% trong số đó có thể làm việc ngay sau khi tốt nghiệp. Phần lớn còn lại cần được đào tạo bổ sung ít nhất ba tháng để đáp ứng yêu cầu của ngành. Thực trạng này chỉ ra rằng các chương trình đào tạo hiện tại chưa theo kịp với những tiến bộ công nghệ, khiến sinh viên tốt nghiệp chưa sẵn sàng cho các yêu cầu kinh doanh đang thay đổi nhanh chóng.   Các kỹ năng đang có nhu cầu cao bao gồm AI, điện toán đám mây, phân tích dữ liệu và an ninh mạng. Đáng chú ý, Việt Nam đang đối mặt với một khoảng cách lớn về kỹ năng AI: trong số 60.000 sinh viên IT tốt nghiệp hàng năm, chỉ khoảng 1.000 người có chuyên môn sâu về AI, và chưa đến 300 người được coi là chuyên gia AI thực thụ. Điều này cho thấy sự thiếu hụt nghiêm trọng trong các lĩnh vực công nghệ mới nổi. Để khắc phục, cần tập trung vào đào tạo ứng dụng và thực tế, như học tập dựa trên dự án và học tập tích hợp công việc, nhằm phát triển các kỹ năng mềm quan trọng như giao tiếp và khả năng thích ứng, vốn là những kỹ năng thiết yếu trong thị trường việc làm tương lai bị ảnh hưởng bởi công nghệ.   “Chảy máu chất xám” sang outsource cho nước ngoài Hiện tượng "chảy máu chất xám" là một thách thức đáng lo ngại đối với ngành công nghệ Việt Nam. Nhiều nhân tài Việt Nam đang rời đi tìm kiếm những công việc được trả lương cao hơn ở nước ngoài hoặc làm việc cho các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Chỉ số "human flight and brain drain" của Việt Nam là 4.40 vào năm 2024, giảm so với 4.70 vào năm 2023, nhưng vẫn là một mối quan ngại.   Trong khi gia công phần mềm mang lại doanh thu đáng kể và cơ hội việc làm , nó cũng có thể góp phần vào hiện tượng "chảy máu chất xám" hoặc làm chệch hướng nhân tài khỏi việc phát triển sản phẩm nội địa. Mức lương của kỹ sư IT Việt Nam chỉ bằng khoảng 1/10 so với mức trung bình toàn cầu, nhưng chất lượng công việc của họ lại được đánh giá cao, khiến họ trở nên hấp dẫn đối với các công ty nước ngoài. Thị trường nội địa được coi là "quá nhỏ" so với quy mô lực lượng lao động công nghệ hiện tại, đẩy nhân tài tìm kiếm cơ hội toàn cầu, thường thông qua các dự án gia công phần mềm.   Xu hướng này ảnh hưởng đến định hướng nghề nghiệp dài hạn của các chuyên gia công nghệ Việt Nam, khi họ có thể ưu tiên các vai trò gia công phần mềm ổn định và được trả lương cao hơn thay vì dấn thân vào phát triển sản phẩm nội địa. Điều này có thể cản trở sự phát triển của một hệ sinh thái sản phẩm nội địa mạnh mẽ. Ngoài ra, các thách thức văn hóa trong gia công phần mềm, như khác biệt về phong cách giao tiếp, quy trình ra quyết định theo cấp bậc, và cân bằng giữa công việc và cuộc sống, mặc dù có thể quản lý được, nhưng cũng làm nổi bật sự phức tạp của hợp tác xuyên biên giới và có thể ảnh hưởng đến sự gắn kết của nhân tài với các doanh nghiệp trong nước. Kết luận Việt Nam đã đạt được những bước tiến đáng kể trong ngành công nghệ thông tin, trở thành một trung tâm gia công phần mềm và sản xuất phần cứng quan trọng trên bản đồ toàn cầu. Tuy nhiên, để thực sự vươn lên và làm chủ chuỗi cung ứng phần mềm, thoát khỏi vị thế "đứng bên lề" trong các khâu tạo giá trị cốt lõi, quốc gia này cần thẳng thắn nhìn nhận và giải quyết những "nút thắt" chiến lược. Bốn nút thắt chính đã được phân tích bao gồm: sự phụ thuộc sâu vào công nghệ và nền tảng nước ngoài, thể hiện qua việc chưa làm chủ các nền tảng lõi và sự phổ biến của các giải pháp ngoại nhập; sự thiếu liên kết và phân mảnh giữa các doanh nghiệp trong nước, cản trở việc hình thành một hệ sinh thái phần mềm gắn kết; việc chưa chuẩn hóa và áp dụng đầy đủ các quy trình phát triển phần mềm hiện đại như CI/CD và kiểm thử tự động, ảnh hưởng đến chất lượng và tốc độ sản phẩm; và những hạn chế về nguồn nhân lực, bao gồm khoảng cách kỹ năng giữa đào tạo và thực tiễn, cùng với hiện tượng "chảy máu chất xám" ra nước ngoài. Việc nhận diện đúng và đầy đủ những "nút thắt" này là bước đầu tiên và quan trọng nhất để tái cấu trúc chuỗi cung ứng phần mềm Việt Nam. Chỉ khi hiểu rõ những điểm yếu cốt lõi, Việt Nam mới có thể xây dựng các chiến lược hiệu quả, đầu tư đúng trọng tâm và phát huy tối đa tiềm năng của mình.

Kinh tế chia sẻ không còn là một xu hướng mới mẻ mà đã trở thành một phần không thể thiếu của nền kinh tế số toàn cầu, mang lại hiệu quả tối ưu hóa tài nguyên và tạo ra giá trị mới. Với những bước tiến vượt bậc trong xây dựng hạ tầng số như đã phân tích, cùng với các lợi thế nội tại, câu hỏi đặt ra là liệu Việt Nam có thể vươn lên dẫn đầu khu vực Đông Nam Á về kinh tế chia sẻ? Để trả lời câu hỏi này, cần một phân tích sâu sắc về lợi thế so sánh của Việt Nam, vai trò của nhà nước và khu vực tư nhân, cũng như so sánh với các đối thủ tiềm năng trong khu vực.Lợi Thế So Sánh Của Việt Nam: Dân Số Vàng và Tốc Độ Đô Thị Hóa Cao Việt Nam sở hữu những yếu tố nhân khẩu học và xã hội quan trọng, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển của kinh tế chia sẻ: Dân số trẻ và am hiểu công nghệ: Với hơn 60% dân số dưới 35 tuổi và tỷ lệ tiếp cận internet cao (khoảng 78% dân số sử dụng internet vào năm 2023 theo báo cáo của We Are Social và Meltwater), Việt Nam có một lực lượng lao động trẻ, năng động và nhanh nhạy trong việc tiếp nhận các mô hình kinh doanh mới, đặc biệt là các ứng dụng công nghệ số. Thế hệ Z và Millennials, những người lớn lên cùng smartphone và mạng xã hội, là động lực chính của nhu cầu và nguồn cung trong kinh tế chia sẻ. Tốc độ đô thị hóa nhanh chóng: Việt Nam đang trải qua quá trình đô thị hóa mạnh mẽ. Tỷ lệ dân số thành thị đạt khoảng 40% vào năm 2023 và dự kiến tiếp tục tăng nhanh trong những năm tới (Theo Tổng cục Thống kê, 2023). Các đô thị lớn như Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh là trung tâm của các hoạt động kinh tế, với mật độ dân số cao, nhu cầu di chuyển, lưu trú, và tiêu dùng hàng ngày tăng vọt. Đây là mảnh đất màu mỡ cho các dịch vụ chia sẻ như gọi xe (Grab, Gojek), giao đồ ăn (ShopeeFood, Baemin), và chia sẻ không gian (Airbnb). Mật độ dân số cao ở đô thị cũng giảm chi phí vận hành cho các nền tảng, tăng tính hiệu quả của việc kết nối cung – cầu. Chi phí lao động cạnh tranh: Mức lương bình quân của lao động tại Việt Nam, dù đang tăng, vẫn còn tương đối cạnh tranh so với nhiều nước trong khu vực. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho các dịch vụ kinh tế chia sẻ phụ thuộc vào số lượng lớn người cung cấp dịch vụ (tài xế, shipper, người làm dịch vụ tự do), giúp giữ mức giá cạnh tranh cho người tiêu dùng. So Sánh Với Các Quốc Gia Đông Nam Á Tiềm Năng Để đánh giá vị thế dẫn đầu, cần đặt Việt Nam trong bối cảnh khu vực với các nền kinh tế lớn và năng động khác: Indonesia: Là nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á với dân số đông đảo (hơn 270 triệu người) và nhiều thành phố lớn. Indonesia có Gojek, một "super app" bản địa thành công rực rỡ, tích hợp đa dạng dịch vụ từ gọi xe đến thanh toán và giao hàng. Tuy nhiên, thách thức của Indonesia là địa lý phân mảnh (hơn 17.000 hòn đảo) và sự chênh lệch phát triển giữa các vùng miền, khiến việc mở rộng dịch vụ hạ tầng số và kinh tế chia sẻ đồng bộ gặp nhiều khó khăn hơn. Thái Lan: Nền kinh tế du lịch phát triển mạnh mẽ tạo tiền đề cho các dịch vụ chia sẻ như Airbnb. Thái Lan cũng có sự thâm nhập của các ứng dụng gọi xe và giao đồ ăn quốc tế. Tuy nhiên, dân số già hóa nhanh hơn so với Việt Nam và sự tập trung kinh tế quá lớn vào Bangkok có thể hạn chế tiềm năng mở rộng ra các tỉnh thành khác. Malaysia: Hạ tầng công nghệ tương đối phát triển và GDP đầu người cao hơn. Tuy nhiên, quy mô dân số nhỏ hơn và tốc độ tăng trưởng kinh tế, đô thị hóa chậm hơn so với Việt Nam và Indonesia, có thể khiến Malaysia gặp khó khăn trong việc tạo ra một thị trường đủ lớn cho kinh tế chia sẻ phát triển bùng nổ. Lợi thế cạnh tranh của Việt Nam: Trong khi Indonesia có quy mô lớn và Gojek là ví dụ điển hình về "super app", Việt Nam lại nổi bật với tốc độ tăng trưởng người dùng số cao, tỷ lệ dân số trẻ vượt trội và sự đồng nhất trong phát triển hạ tầng số quốc gia (nhờ vai trò chỉ đạo của Nhà nước). Việt Nam có thể học hỏi từ kinh nghiệm của Gojek để phát triển các "super app" bản địa mạnh mẽ hơn, tận dụng lợi thế dân số trẻ và đô thị hóa để mở rộng nhanh chóng ra các tỉnh, thành. Vai Trò Của Nhà Nước và Khu Vực Tư Nhân: Sự Cộng Hưởng Để Dẫn Đầu Sự thành công của kinh tế chia sẻ không thể thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ và khu vực tư nhân. Vai trò của Nhà nước: Hoàn thiện khung pháp lý: Chính phủ Việt Nam đã thể hiện sự chủ động trong việc xây dựng hành lang pháp lý cho kinh tế chia sẻ. Các nghị định về quản lý hoạt động vận tải theo hợp đồng điện tử (như Nghị định 10/2020/NĐ-CP thay thế Nghị định 86), quy định về thanh toán không dùng tiền mặt, và đặc biệt là việc triển khai VNeID, cho thấy nỗ lực của nhà nước trong việc tạo môi trường minh bạch, an toàn và khuyến khích đổi mới. Việc này đặc biệt quan trọng để giải quyết các vấn đề về thuế, bảo hiểm, và trách nhiệm pháp lý. Đầu tư hạ tầng số trọng điểm: Việc phát triển cáp quang, mạng 5G, và đặc biệt là hệ thống định danh điện tử VNeID như đã phân tích ở các bài trước, cung cấp "đường cao tốc" kỹ thuật số vững chắc. Đến cuối năm 2023, tỷ lệ hộ gia đình có internet cáp quang đã đạt khoảng 85% (Theo Bộ Thông tin và Truyền thông), cho thấy sự phủ sóng mạnh mẽ. Chính sách khuyến khích đổi mới và cạnh tranh lành mạnh: Nhà nước cần tiếp tục có những chính sách hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo, thúc đẩy cạnh tranh công bằng giữa các nền tảng trong và ngoài nước, đồng thời bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng và người lao động trong kinh tế chia sẻ. Vai trò của Khu vực Tư nhân: Đổi mới công nghệ và mở rộng dịch vụ: Các doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt là các công ty công nghệ, là động lực chính tạo ra các nền tảng và dịch vụ kinh tế chia sẻ mới. Sự cạnh tranh và đổi mới liên tục giữa các ứng dụng như Grab, Be, Gojek, ShopeeFood, và tiềm năng phát triển các mô hình mới trong du lịch (Airbnb), tài chính (P2P lending), và giáo dục là yếu tố then chốt. Tích hợp hạ tầng số quốc gia: Các nền tảng cần chủ động tích hợp VNeID vào quy trình xác thực người dùng, đẩy mạnh thanh toán điện tử, và xây dựng hệ thống đánh giá P2P hiệu quả để nâng cao trải nghiệm và niềm tin. Đầu tư vào nguồn nhân lực: Phát triển đội ngũ kỹ sư, chuyên gia dữ liệu, và quản lý sản phẩm chất lượng cao để duy trì năng lực cạnh tranh và đổi mới. Kết Luận: Khát Vọng Dẫn Đầu và Lộ Trình Phía Trước Với lợi thế dân số trẻ, tốc độ đô thị hóa nhanh, sự thâm nhập internet cao, cùng với nỗ lực không ngừng của Nhà nước trong việc hoàn thiện chính sách và đầu tư hạ tầng số, Việt Nam sở hữu tiềm năng rất lớn để vươn lên dẫn đầu Đông Nam Á về kinh tế chia sẻ. So với các nước láng giềng, Việt Nam có sự cân bằng giữa quy mô thị trường tiềm năng, sự năng động của người dân, và năng lực điều hành của chính phủ. Tuy nhiên, để biến tiềm năng thành hiện thực, Việt Nam cần tiếp tục giải quyết các thách thức: nâng cao năng lực cạnh tranh công nghệ của doanh nghiệp nội địa, đảm bảo an toàn thông tin và quyền riêng tư dữ liệu, và xây dựng một hệ sinh thái pháp lý linh hoạt, đủ sức thích ứng với tốc độ đổi mới chóng mặt của công nghệ. Nếu thực hiện tốt những điều này, "đường cao tốc" hạ tầng số sẽ không chỉ phục vụ kinh tế chia sẻ mà còn là bệ phóng cho Việt Nam trở thành một cường quốc kinh tế số trong khu vực.

Ngành công nghiệp game toàn cầu đang bùng nổ với doanh thu khổng lồ, đạt khoảng 282 tỷ USD vào năm 2023 và dự kiến sẽ tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ. Với sức hút và lợi nhuận tiềm năng, nhiều người tự hỏi: Tại sao việc phát triển một tựa game, đặc biệt là các game AAA (những tựa game có ngân sách lớn và chất lượng cao), lại ngốn một khoản ngân sách khổng lồ đến vậy? Câu trả lời nằm ở sự phức tạp và quy mô của quá trình sản xuất, đòi hỏi sự kết hợp của nhiều yếu tố tốn kém.Chi Phí Nhân Sự Khổng Lồ Yếu tố tốn kém nhất trong phát triển game chính là chi phí nhân sự. Một tựa game hiện đại không chỉ được tạo ra bởi một vài lập trình viên; đó là công sức của hàng trăm, thậm chí hàng nghìn chuyên gia đa ngành làm việc trong nhiều năm. Lập trình viên (Programmers): Đảm bảo mọi cơ chế game hoạt động trơn tru, từ vật lý, AI, mạng lưới đến hệ thống đồ họa. Mức lương của các lập trình viên kỳ cựu trong ngành game có thể lên tới 100.000 USD/năm trở lên tại các thị trường phát triển. Họa sĩ (Artists): Bao gồm họa sĩ ý tưởng (concept artists), họa sĩ 3D (3D modelers), họa sĩ kết cấu (texture artists), họa sĩ hoạt hình (animators), chuyên gia hiệu ứng hình ảnh (VFX artists). Họ tạo ra toàn bộ thế giới, nhân vật, vật phẩm và hiệu ứng trong game. Thiết kế game (Game Designers): Định hình lối chơi, cấp độ, hệ thống tiến trình và trải nghiệm tổng thể của người chơi. Biên kịch (Writers): Phát triển cốt truyện, đối thoại và xây dựng thế giới game. Thiết kế âm thanh & Âm nhạc (Sound Designers & Composers): Tạo ra hiệu ứng âm thanh, lồng tiếng và nhạc nền, góp phần tạo nên bầu không khí và cảm xúc cho game. Kiểm thử chất lượng (QA Testers): Đảm bảo game không có lỗi, hoạt động ổn định trên các nền tảng khác nhau. Quản lý dự án (Producers & Project Managers): Điều phối, quản lý tiến độ, ngân sách và đội ngũ. Một đội ngũ phát triển game AAA có thể lên tới vài trăm đến hơn một nghìn người. Ví dụ, việc phát triển Red Dead Redemption 2 của Rockstar Games được cho là có sự tham gia của hàng nghìn người và kéo dài hơn 8 năm, với tổng chi phí sản xuất và marketing ước tính lên tới 300-500 triệu USD. Chi phí lương cho đội ngũ khổng lồ này tích lũy theo thời gian sẽ trở thành một con số khổng lồ. Công Nghệ & Công Cụ Phát Triển Đắt Đỏ Phát triển game đòi hỏi những công cụ và công nghệ tiên tiến, thường đi kèm với chi phí bản quyền và đầu tư lớn. Game Engines (Công cụ phát triển game): Các công cụ như Unreal Engine hay Unity cung cấp nền tảng để xây dựng game. Việc sử dụng chúng cho các dự án lớn thường yêu cầu trả phí bản quyền hoặc chia sẻ doanh thu (royalty fees). Ví dụ, Unreal Engine thu 5% doanh thu sau khi game đạt ngưỡng 1 triệu USD doanh thu thô. Phần mềm chuyên dụng: Các phần mềm thiết kế 3D (ví dụ: Autodesk Maya, ZBrush), chỉnh sửa âm thanh (ví dụ: Pro Tools), và các công cụ quản lý dự án đều có giấy phép sử dụng đắt đỏ, có thể lên tới vài nghìn USD mỗi năm cho mỗi giấy phép. Phần cứng: Các máy trạm cấu hình cao, bộ kit phát triển (development kits) cho console (PlayStation, Xbox, Nintendo Switch) đều có giá không hề rẻ, thường dao động từ vài nghìn đến hàng chục nghìn USD mỗi bộ. Công nghệ Motion Capture: Để tạo ra các hoạt ảnh nhân vật chân thực, nhiều studio sử dụng công nghệ motion capture (ghi hình chuyển động), yêu cầu thiết bị chuyên dụng và không gian studio riêng biệt. Chi phí xây dựng và vận hành một studio motion capture chuyên nghiệp có thể tiêu tốn hàng triệu USD Thời Gian Và Chi Phí Thời Gian Phát Triển Kéo Dài Một tựa game AAA trung bình có thể mất từ 3 đến 5 năm để phát triển. Một số dự án lớn hơn, như Cyberpunk 2077 mất khoảng 8 năm từ khi công bố đến khi phát hành, hay Final Fantasy XV còn mất tới hơn 10 năm. Thời gian càng kéo dài, chi phí nhân sự, thuê văn phòng, vận hành càng tăng lên theo cấp số nhân. Trong thời gian này, đội ngũ phải liên tục nghiên cứu, thử nghiệm, sửa lỗi, và cập nhật để phù hợp với xu hướng thị trường và công nghệ mới.Chi Phí Marketing và Phát Hành Việc tạo ra một game hay chỉ là một nửa trận chiến; để game đến được với người chơi, cần có một chiến lược marketing và phát hành mạnh mẽ. Quảng cáo: Các chiến dịch quảng cáo truyền hình, trực tuyến, biển bảng, hợp tác với người ảnh hưởng (influencers) có thể tiêu tốn hàng chục, thậm chí hàng trăm triệu USD. Ví dụ, ngân sách marketing của các game AAA thường chiếm 50-100% chi phí phát triển. Quan hệ công chúng (PR): Tổ chức sự kiện ra mắt, gửi bản demo cho giới truyền thông, tham gia các triển lãm game lớn (E3, Gamescom, Tokyo Game Show) cũng đòi hỏi chi phí không nhỏ. Phí nền tảng: Các nhà phát hành phải trả phí cho các nền tảng phân phối game như Steam, PlayStation Store, Xbox Games Store, Nintendo eShop, hoặc các cửa hàng ứng dụng di động (App Store, Google Play Store). Các nền tảng này thường lấy một tỷ lệ phần trăm doanh thu, phổ biến nhất là 30%. Hỗ trợ sau ra mắt (LiveOps): Đối với các game dịch vụ (Games as a Service), chi phí vận hành server, phát triển nội dung cập nhật, tổ chức sự kiện trong game và hỗ trợ khách hàng liên tục sau khi ra mắt cũng là một khoản chi đáng kể, có thể lên tới hàng triệu USD mỗi năm. Rủi Ro Thường Trực & Gánh Nặng Từ R&D Phát triển game là ngành đầy rủi ro. Nhiều chi phí phát sinh từ những yếu tố không lường trước: Thử nghiệm thất bại và "Rework" (Làm lại): Một ý tưởng có thể không hoạt động tốt khi đưa vào thực tế, hoặc phản hồi tiêu cực từ người chơi sớm buộc đội ngũ phải làm lại toàn bộ phần đã xây dựng. Việc này tốn kém không kém gì làm mới từ đầu. Ví dụ, tựa game Anthem của BioWare đã trải qua quá trình "rework" lớn sau khi ra mắt không thành công, tiêu tốn thêm nhiều triệu USD nhưng cuối cùng vẫn bị hủy bỏ. Hủy bỏ dự án giữa chừng: Đây là kịch bản tồi tệ nhất. Một dự án có thể bị dừng vì không đạt chất lượng, thị trường thay đổi, thiếu vốn, hoặc vấn đề kỹ thuật. Toàn bộ chi phí đã đầu tư (hàng triệu, thậm chí hàng chục triệu USD) trở thành chi phí chìm, không thể thu hồi. Ví dụ, dự án Titan của Blizzard, tiền thân của Overwatch, được cho là đã tiêu tốn hơn 50 triệu USD trước khi bị hủy bỏ. Nghiên cứu & Phát triển (R&D): Các studio đầu tư lớn để phát triển công nghệ mới, ý tưởng gameplay độc đáo hoặc thích nghi với phần cứng mới. Những khoản đầu tư này rất tốn kém và không đảm bảo thành công. Chi phí R&D có thể lên tới hàng chục triệu USD cho một dự án lớn, với mục tiêu tạo ra lợi thế cạnh tranh nhưng luôn đi kèm rủi ro cao. Kết luận Việc phát triển một tựa game là một hành trình tốn kém bởi nó đòi hỏi sự hội tụ của nguồn nhân lực chất lượng cao, công nghệ phức tạp, thời gian đầu tư kéo dài, chiến lược marketing quy mô lớn và đặc biệt là khả năng chấp nhận rủi ro cao từ những thử nghiệm thất bại, việc phải làm lại các phần game, hay thậm chí là hủy bỏ dự án, cùng với các khoản đầu tư lớn vào R&D không chắc chắn. Mỗi đồng USD chi ra đều góp phần tạo nên một tác phẩm nghệ thuật kỹ thuật số đỉnh cao, mang lại trải nghiệm giải trí đặc sắc cho hàng triệu người chơi trên khắp thế giới.

Ngành công nghiệp game luôn là một lĩnh vực đầy mê hoặc, nơi công nghệ tiên tiến hòa quyện cùng nghệ thuật sáng tạo để tạo nên những trải nghiệm độc đáo. Tuy nhiên, đằng sau mỗi tựa game hấp dẫn là một hành trình phức tạp mà không phải ai cũng hiểu rõ. Đây không chỉ là quá trình phát triển đơn thuần, mà còn là chuỗi các bước thử nghiệm, phân tích dữ liệu và chiến lược kinh doanh chặt chẽ. Bài viết này sẽ phác thảo một quy trình điển hình (đơn giản hóa) của vòng đời phát hành game hiện nay, dựa trên những thực tiễn và dữ liệu đáng tin cậy trong ngành.Khởi Đầu Nhỏ: Lập Team & Phát Triển Prototype Mọi tựa game thành công đều bắt đầu từ một ý tưởng, được ấp ủ và hiện thực hóa bởi một nhóm nhỏ hoặc một studio độc lập. Giai đoạn này tập trung vào việc tạo ra một prototype – một bản demo hoặc một phiên bản game nhỏ, chủ yếu để kiểm chứng ý tưởng cốt lõi và cơ chế gameplay. Sản phẩm thường được định hình dưới dạng MVP (Minimum Viable Product) – một sản phẩm khả dụng tối thiểu, đủ để thể hiện giá trị độc đáo của game mà không cần quá nhiều tính năng phức tạp ban đầu. Thông thường, thời gian dành cho giai đoạn này kéo dài từ vài tuần đến vài tháng, tùy thuộc vào độ phức tạp của ý tưởng và nguồn lực của đội ngũ. Mục tiêu là tạo ra một sản phẩm đủ hấp dẫn để có thể tiến hành thử nghiệm với người chơi thực. "Thử Lửa": Đưa Ra Thị Trường Để Test Phản Ứng Người Chơi (Soft Launch) Khi prototype đã sẵn sàng, bước tiếp theo là đưa game ra thị trường để kiểm tra phản ứng của người chơi. Đây là giai đoạn soft launch (phát hành thử nghiệm), nơi game được ra mắt giới hạn tại một số khu vực địa lý nhất định. Các thị trường phổ biến cho soft launch thường là những nơi có chi phí quảng cáo thấp và tập người chơi cởi mở với các sản phẩm mới, như Philippines, Canada, hoặc các quốc gia Đông Nam Á (SEA). Mục đích chính của soft launch là thu thập dữ liệu định lượng và định tính từ người chơi thực. Các chỉ số quan trọng được theo dõi chặt chẽ bao gồm: Retention (Tỷ lệ giữ chân người chơi): Đây là một trong những chỉ số then chốt, đo lường tỷ lệ người chơi quay lại game sau các khoảng thời gian nhất định (ví dụ: Day 1 Retention, Day 7 Retention). Tỷ lệ giữ chân cao là minh chứng cho một tựa game có sức hấp dẫn. Play Time (Thời gian chơi): Tổng thời gian trung bình mà người chơi dành cho game. Chỉ số này cho thấy mức độ gắn bó của người chơi với sản phẩm. CPI (Cost Per Install – Chi phí mỗi lượt cài đặt): Chi phí trung bình để thu hút một người chơi mới cài đặt game thông qua quảng cáo. CPI thấp cho thấy hiệu quả của chiến dịch tiếp thị . eCPM (Effective Cost Per Mille – Doanh thu hiệu quả trên mỗi nghìn lượt hiển thị): Chỉ số này quan trọng đối với các game có cơ chế kiếm tiền từ quảng cáo, cho biết doanh thu trung bình kiếm được trên mỗi nghìn lượt hiển thị quảng cáo . Nếu các chỉ số này cho thấy tín hiệu tích cực, đặc biệt là tỷ lệ giữ chân người chơi ổn định và CPI hợp lý, game được đánh giá là có tiềm năng lớn để mở rộng. Tìm Kiếm Đối Tác: Pitch Game & Test Marketing Với Publisher Trong trường hợp studio phát triển game chưa có nhà phát hành, dữ liệu tích cực từ soft launch sẽ là "tấm vé vàng" để tìm kiếm publisher. Các nhà phát hành lớn sở hữu kinh nghiệm dày dặn, nguồn lực tài chính dồi dào và mạng lưới marketing rộng khắp, có thể giúp game tiếp cận hàng triệu người chơi trên toàn cầu. Quá trình này bao gồm việc pitch game (thuyết trình game) cho các nhà phát hành tiềm năng. Các nhà phát hành sẽ đặc biệt chú trọng vào các chỉ số hiệu suất từ soft launch, nhất là retention và CPI. Nếu các chỉ số này đủ ấn tượng, publisher có thể đồng ý tiến hành test marketing với ngân sách của họ. Publisher chi tiền test UA (User Acquisition – chạy quảng cáo): Đây là giai đoạn nhà phát hành dành một ngân sách nhỏ (thường từ $1k–$10k) để chạy các chiến dịch quảng cáo thử nghiệm. Mục tiêu là kiểm tra hiệu quả quảng cáo trên một quy mô lớn hơn, đồng thời đánh giá khả năng sinh lời của game. Các chỉ số được theo dõi sát sao bao gồm: Tỷ lệ giữ chân (Day 1, Day 7): Tiếp tục đánh giá mức độ gắn bó của người chơi. LTV (Life Time Value – Giá trị vòng đời người chơi): Dự đoán tổng doanh thu mà một người chơi dự kiến sẽ mang lại trong suốt thời gian họ tương tác với game. LTV là chỉ số cực kỳ quan trọng đối với các nhà phát hành . ROAS (Return On Ad Spend – Tỷ suất lợi nhuận trên chi tiêu quảng cáo): Chỉ số này đo lường doanh thu kiếm được so với chi phí quảng cáo đã bỏ ra, giúp xác định hiệu quả của chiến dịch marketing . Bứt Phá: Giai Đoạn "Growth" (Mở Rộng Thị Trường) Nếu kết quả test UA thành công, chứng tỏ game có khả năng thu hút người chơi hiệu quả và mang lại lợi nhuận, đây là lúc game bước vào giai đoạn "growth" (tăng trưởng). Nhà phát hành sẽ bắt đầu đổ tiền nhiều hơn vào quảng cáo, mở rộng quy mô chiến dịch UA và đưa game ra mắt ở các thị trường lớn hơn trên toàn cầu. Song song với việc đẩy mạnh marketing, đội ngũ phát triển cũng sẽ liên tục tối ưu gameplay, thực hiện A/B test các yếu tố UI/UX (giao diện người dùng/trải nghiệm người dùng) và monetization (cơ chế kiếm tiền). Mục tiêu là nâng cao trải nghiệm người chơi, cải thiện các chỉ số hiệu suất và tối đa hóa doanh thu. Đây là một quá trình lặp đi lặp lại để đảm bảo game luôn giữ được sự hấp dẫn và cạnh tranh. "Hái Quả Ngọt": Kiếm Tiền & Vận Hành (LiveOps) Khi game đã được ra mắt rộng rãi và có một lượng lớn người chơi, đây là giai đoạn tập trung vào việc kiếm tiền và vận hành (LiveOps). Game sẽ bắt đầu thu lợi nhuận chủ yếu từ IAP (In-App Purchase – mua hàng trong ứng dụng), nơi người chơi chi tiền để mua các vật phẩm, tính năng trong game; hoặc Ad Monetization (quảng cáo trong game), nơi doanh thu đến từ việc hiển thị quảng cáo cho người chơi. Nhiều game thành công kết hợp cả hai mô hình này. Để giữ chân người chơi và kéo dài vòng đời của game, các nhà phát triển và nhà phát hành sẽ liên tục cập nhật nội dung mới theo mùa, mở các sự kiện đặc biệt, bổ sung các tính năng mới và tổ chức các hoạt động cộng đồng. Chiến lược LiveOps hiệu quả là chìa khóa để duy trì sự tương tác của người chơi và khuyến khích họ tiếp tục gắn bó, chi tiêu Các Nhà Phát Hành Nổi Bật và Kênh Quảng Cáo Game tại Đông Nam Á Khu vực Đông Nam Á là một thị trường game đầy tiềm năng và đang phát triển mạnh mẽ. Dưới đây là một số nhà phát hành game hàng đầu trong khu vực và các kênh quảng cáo phổ biến mà họ lựa chọn:Các Nhà Phát Hành Game Nổi Bật tại Đông Nam Á VNG (Việt Nam): Là một trong những công ty công nghệ và game hàng đầu Việt Nam, được định giá hơn 1 tỷ USD. VNG nổi tiếng với việc phát hành nhiều tựa game online và mobile đình đám như Võ Lâm Truyền Kỳ, Gunny, Liên Minh Tốc Chiến (phiên bản di động của League of Legends) và đưa Valorant về Việt Nam. (Nguồn: Thegioididong.com, Sensor Tower Southeast Asia Mobile Game Market Insights 2024). Garena (Singapore): Một phần của Sea Ltd., tập trung vào mảng game và esports. Garena nổi tiếng với việc phát hành các tựa game như Free Fire (đứng đầu về lượt tải toàn cầu và trong khu vực Đông Nam Á), Liên Quân Mobile (Arena of Valor) và Liên Minh Huyền Thoại (League of Legends) tại khu vực. (Nguồn: Sensor Tower Southeast Asia Mobile Game Market Insights 2024, Gamigion - SensorTower Southeast Asian Mobile Gaming Market Report 2025). Moonton (Trung Quốc, có ảnh hưởng lớn tại SEA): Mặc dù là công ty Trung Quốc, Moonton lại có sức ảnh hưởng cực kỳ lớn tại Đông Nam Á với tựa game Mobile Legends: Bang Bang (MLBB), một trong những game MOBA di động có doanh thu cao nhất và cộng đồng người chơi đông đảo nhất khu vực. (Nguồn: Sensor Tower Southeast Asia Mobile Game Market Insights 2024). Sky Mavis (Việt Nam): Nổi tiếng toàn cầu với tựa game blockchain Axie Infinity, Sky Mavis là một trong những tiên phong trong lĩnh vực game Play-to-Earn (P2E). (Nguồn: Digital-Trans.asia). Gamota (Việt Nam): Với hơn 10 năm kinh nghiệm phát hành game, Gamota đã đạt được nhiều thành công với các tựa game di động tại Việt Nam, sở hữu hơn 35 triệu người chơi. Họ nổi bật với chiến lược Multi-Channel Network (MCN) trong việc tiếp thị game. (Nguồn: Gamota.com). Asphere Innovations Public Company (Thái Lan): Một trong những công ty game lớn tại Thái Lan, với các hoạt động phát triển và phát hành game đa dạng. (Nguồn: Mordor Intelligence). Các Kênh Quảng Cáo Game Thường Được Lựa Chọn Các nhà phát hành game tại Đông Nam Á sử dụng đa dạng các kênh quảng cáo để tiếp cận người chơi, bao gồm: Mạng xã hội (Social Media Platforms): Facebook, Instagram, TikTok, YouTube là những kênh cực kỳ quan trọng. Các chiến dịch thường bao gồm video quảng cáo, hình ảnh động và các bài đăng tương tác. TikTok đặc biệt phát triển mạnh mẽ trong việc quảng bá game ở khu vực này với các video ngắn, viral. (Nguồn: InvestGame - Insights into Marketing Trends in Southeast Asian Mobile Games in 2024, Business of Apps - Southeast Asia mobile game report). Nền tảng quảng cáo trong ứng dụng (In-App Advertising Platforms): Google Ads (AdMob), Unity Ads, AppLovin, ironSource, Mintegral, PubMatic. Các nền tảng này cho phép nhà phát hành chạy quảng cáo hiển thị, video thưởng và quảng cáo tương tác (playable ads) trong các ứng dụng và game khác. Đông Nam Á là khu vực có lượng lượt xem quảng cáo trong ứng dụng cao nhất thế giới. (Nguồn: Marketing-Interactive - Study: SEA makes up 55% of global in-app promos on mobile games, PubMatic). KOLs/Influencers Marketing (Tiếp thị người ảnh hưởng): Hợp tác với các Key Opinion Leaders (KOLs) và streamers game nổi tiếng trên YouTube, Twitch, Nimo TV và Facebook Gaming. KOLs tạo nội dung chơi game, livestream, đánh giá game để thu hút người hâm mộ của họ. (Nguồn: Business of Apps - Southeast Asia mobile game report, Marketech APAC - Ampverse Pulse launches digital ad platform). Quảng cáo tìm kiếm (Search Ads): Trên Google Search và Apple App Store Search Ads, giúp nhắm mục tiêu người dùng đang tìm kiếm các game cụ thể hoặc thể loại game, đảm bảo tỷ lệ chuyển đổi cao. Quảng cáo trên các cửa hàng ứng dụng (App Store Optimization - ASO): Tối ưu hóa tên game, mô tả, từ khóa, ảnh chụp màn hình và video trên Google Play Store và Apple App Store để tăng khả năng hiển thị tự nhiên. Sự kiện và cộng đồng (Events & Community): Tổ chức các giải đấu esports, sự kiện cộng đồng offline và online, các hoạt động tương tác trên diễn đàn, Discord, hoặc các nhóm Facebook để xây dựng cộng đồng người chơi trung thành. Kết Thúc Một Vòng Đời Cuối cùng, mọi tựa game đều sẽ đến một thời điểm mà vòng đời của nó kết thúc. Điều này xảy ra khi game không còn hiệu quả về mặt marketing (chi phí để thu hút người chơi mới quá cao so với doanh thu), doanh thu tụt dốc đáng kể, hoặc chi phí vận hành vượt quá lợi nhuận mang lại. Khi đó, nhà phát triển và nhà phát hành có thể đưa ra quyết định shutdown (đóng cửa) game hoàn toàn, ngừng hỗ trợ và gỡ bỏ khỏi các cửa hàng ứng dụng. Hoặc, đôi khi game vẫn được duy trì ở chế độ kiếm doanh thu thụ động từ những người chơi trung thành còn lại, mặc dù không còn được đầu tư phát triển mạnh mẽ nữa. Kết luận Hành trình từ ý tưởng sơ khai đến khi một tựa game thực sự "hóa rồng" và đạt được thành công thương mại là một quá trình phức tạp, đòi hỏi sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa sáng tạo nghệ thuật, phân tích dữ liệu chuyên sâu và chiến lược kinh doanh nhạy bén. Mỗi giai đoạn đều mang ý nghĩa quan trọng, góp phần định hình số phận của tựa game trên thị trường đầy cạnh tranh này.

Trong bối cảnh hạ tầng số ngày càng vững chắc, khái niệm kinh tế chia sẻ không còn giới hạn trong các dịch vụ vật lý mà đã mở rộng mạnh mẽ sang lĩnh vực phát triển phần mềm. Giống như một "đường cao tốc" dành cho dữ liệu và giao dịch, EzyPlatform (do Young Monkeys phát triển) đang định vị mình là một hệ sinh thái tiên phong, cung cấp cơ sở hạ tầng và công cụ để các chuyên gia công nghệ, nhà phát triển (developer) có thể tham gia vào "kinh tế chia sẻ module". Nền tảng này cho phép họ tạo ra, chia sẻ, và kiếm tiền từ các module phần mềm dùng chung một cách hiệu quả và bền vững.Xây Dựng Module Dùng Chung: Tối Ưu Hóa Nguồn Lực và Thúc Đẩy Đổi Mới Điểm cốt lõi của EzyPlatform là khả năng cho phép các chuyên gia phát triển những module phần mềm dùng chung. Trong một thế giới công nghệ phức tạp, việc xây dựng lại các tính năng cơ bản hoặc lặp đi lặp lại là một sự lãng phí lớn về thời gian và nguồn lực. EzyPlatform giải quyết vấn đề này bằng cách tạo ra một kho lưu trữ các module có thể tái sử dụng, từ đó thúc đẩy hiệu quả và đổi mới. Tái sử dụng code: Thay vì mỗi dự án phải viết lại từ đầu các chức năng như quản lý người dùng, tích hợp cổng thanh toán, hệ thống thông báo, hay các API chuyên biệt (ví dụ: tích hợp định danh VNeID, AI phân tích dữ liệu), các nhà phát triển có thể tạo ra các module này một lần và chia sẻ trên EzyPlatform. Điều này giúp giảm đáng kể thời gian phát triển và chi phí cho các dự án mới. Chuyên môn hóa sâu hơn: EzyPlatform khuyến khích các chuyên gia tập trung vào lĩnh vực thế mạnh của mình. Một developer xuất sắc về AI có thể phát triển module xử lý ngôn ngữ tự nhiên, trong khi một chuyên gia về tài chính có thể tạo module tích hợp ngân hàng. Điều này tạo ra một hệ sinh thái đa dạng, nơi các chuyên môn được kết nối và tận dụng tối đa. Nâng cao chất lượng: Khi một module được sử dụng rộng rãi, nó sẽ được kiểm thử và cải tiến liên tục bởi cộng đồng người dùng. Các lỗi được phát hiện nhanh hơn, các tính năng mới được yêu cầu và bổ sung, dẫn đến chất lượng tổng thể của module được nâng cao theo thời gian. Bán Dưới Dạng Dịch Vụ SaaS: Dân Chủ Hóa Lĩnh Vực Phát Triển Sản Phẩm Một trong những tính năng đột phá của EzyPlatform là cho phép các nhà phát triển bán các module của họ dưới dạng dịch vụ SaaS (Software-as-a-Service). Điều này dân chủ hóa quá trình phát triển sản phẩm, biến mỗi module thành một sản phẩm độc lập có thể tạo ra doanh thu liên tục. Mô hình đăng ký linh hoạt: Các nhà phát triển có thể định giá module của mình theo nhiều mô hình SaaS khác nhau: trả theo lượt sử dụng (pay-per-use), trả theo tháng/năm, hoặc theo số lượng người dùng/tính năng. Điều này mang lại sự linh hoạt cho cả người bán và người mua, phù hợp với nhiều loại hình dự án và ngân sách khác nhau. Tiếp cận thị trường rộng lớn: Thay vì chỉ phục vụ một số ít khách hàng dự án, module SaaS có thể tiếp cận hàng ngàn, thậm chí hàng triệu nhà phát triển và doanh nghiệp nhỏ trên toàn cầu thông qua nền tảng EzyPlatform. Điều này mở ra cơ hội kinh doanh khổng lồ cho các chuyên gia đơn lẻ hoặc nhóm nhỏ. Doanh thu định kỳ (Recurring Revenue): Mô hình SaaS chuyển đổi doanh thu một lần thành doanh thu định kỳ, tạo ra một nguồn thu nhập ổn định và bền vững cho các nhà phát triển module, khuyến khích họ duy trì và nâng cấp sản phẩm của mình. Không Lo Hosting, Bảo Trì: Tập Trung Tối Đa Vào Giá Trị Cốt Lõi Đối với một nhà phát triển, việc quản lý hạ tầng IT như hosting, bảo mật, và bảo trì có thể tiêu tốn rất nhiều thời gian và nguồn lực. EzyPlatform loại bỏ gánh nặng này, cho phép các chuyên gia tập trung tối đa vào việc phát triển giá trị cốt lõi của module. Hạ tầng điện toán đám mây: EzyPlatform cung cấp môi trường hosting sẵn có trên nền tảng điện toán đám mây (Cloud Computing) mạnh mẽ. Điều này đảm bảo module của bạn luôn sẵn sàng hoạt động với hiệu suất cao, khả năng mở rộng linh hoạt theo nhu cầu sử dụng mà không cần nhà phát triển phải lo lắng về việc mua sắm máy chủ, cấu hình mạng hay quản lý băng thông. Bảo mật và sao lưu: Nền tảng chịu trách nhiệm về các vấn đề an ninh mạng, bảo mật dữ liệu, và quy trình sao lưu định kỳ. Điều này giúp giảm thiểu rủi ro bị tấn công mạng, mất mát dữ liệu cho cả người phát triển module và người sử dụng module. Cập nhật và bảo trì hệ thống: EzyPlatform tự động xử lý các bản vá bảo mật, cập nhật hệ điều hành và các công cụ phát triển, đảm bảo môi trường luôn được tối ưu và ổn định. Điều này giải phóng nhà phát triển khỏi các tác vụ vận hành tẻ nhạt, cho phép họ dồn sức vào việc cải tiến tính năng và giải quyết vấn đề nghiệp vụ. Mô Hình Chia Sẻ Doanh Thu và Hỗ Trợ Lâu Dài: Đảm Bảo Sự Phát Triển Bền Vững EzyPlatform không chỉ là một công cụ mà còn là một đối tác, thể hiện qua mô hình chia sẻ doanh thu minh bạch và cam kết hỗ trợ lâu dài. Điều này tạo động lực cho các nhà phát triển gắn bó và xây dựng sự nghiệp bền vững trên nền tảng. Chia sẻ doanh thu công bằng: Các nhà phát triển module sẽ nhận được một phần lớn doanh thu từ việc bán dịch vụ SaaS của mình, trong khi EzyPlatform thu một khoản phí nhỏ để duy trì và phát triển nền tảng. Mô hình này đảm bảo lợi ích hài hòa giữa nền tảng và các nhà phát triển, khuyến khích sự cộng tác. Kênh tiếp thị và quảng bá: EzyPlatform đóng vai trò là một kênh tiếp thị hiệu quả, giới thiệu các module chất lượng đến cộng đồng nhà phát triển rộng lớn. Điều này giúp các module mới nhanh chóng tiếp cận được người dùng tiềm năng mà không cần nhà phát triển phải tự chi tiền cho marketing. Hỗ trợ kỹ thuật và cộng đồng: Nền tảng cung cấp các công cụ hỗ trợ kỹ thuật, tài liệu hướng dẫn, và một cộng đồng nơi các nhà phát triển có thể trao đổi, học hỏi kinh nghiệm, và tìm kiếm sự giúp đỡ. Sự hỗ trợ này rất quan trọng để đảm bảo các module luôn được cập nhật và hoạt động ổn định. Cam kết đồng hành: Cam kết hỗ trợ lâu dài từ Young Monkeys (đơn vị phát triển EzyPlatform) mang lại sự an tâm cho các chuyên gia. Điều này thể hiện tầm nhìn dài hạn của nền tảng trong việc xây dựng một hệ sinh thái bền vững, nơi thành công của nhà phát triển cũng là thành công của EzyPlatform. Kết Luận EzyPlatform (Young Monkeys) đang kiến tạo một "đường cao tốc" mới cho kinh tế chia sẻ trong lĩnh vực phát triển phần mềm. Bằng cách cung cấp một nền tảng toàn diện để xây dựng, bán, và quản lý các module dùng chung dưới dạng SaaS, EzyPlatform không chỉ giải phóng các chuyên gia khỏi gánh nặng hạ tầng và bảo trì mà còn mở ra những cơ hội kinh doanh chưa từng có. Đây là một bước tiến quan trọng trong việc dân chủ hóa công nghệ, cho phép mọi nhà phát triển tài năng đều có thể đóng góp vào và hưởng lợi từ một hệ sinh thái phần mềm mở, hiệu quả và bền vững.

Kinh tế chia sẻ (sharing economy) đã vượt ra khỏi khuôn khổ của một xu hướng nhất thời để trở thành một mô hình kinh tế có sức ảnh hưởng sâu rộng, định hình lại cách chúng ta tương tác với hàng hóa, dịch vụ và lẫn nhau. Tuy nhiên, sự phát triển bền vững của nó không thể tách rời khỏi một nền tảng hạ tầng số vững chắc – một "đường cao tốc" với những làn đường chuyên biệt và hệ thống quản lý tinh vi. Bài viết này sẽ đi sâu phân tích những yếu tố cốt lõi của hạ tầng số, khám phá cách chúng không chỉ hỗ trợ mà còn định hình và thúc đẩy sự tiến hóa của kinh tế chia sẻ, vượt xa những kiến thức bề nổi thông thường.VNeID và Định danh số: Từ Xác Thực Cơ Bản Đến Xây Dựng Bản Sắc Kỹ Thuật Số Tin Cậy Khi nói về VNeID và định danh số, nhiều người sẽ nghĩ ngay đến việc xác thực danh tính để giảm thiểu gian lận. Tuy nhiên, tầm nhìn sâu sắc hơn của VNeID không chỉ dừng lại ở đó. Nó đang dần kiến tạo một bản sắc kỹ thuật số (digital identity) toàn diện cho mỗi công dân Việt Nam, một yếu tố then chốt cho sự phát triển bền vững của kinh tế chia sẻ. a. Vượt ra ngoài CCCD: VNeID không đơn thuần là phiên bản điện tử của căn cước công dân. Nó là một tập hợp các thuộc tính định danh được xác thực bởi nhà nước, bao gồm thông tin cá nhân, giấy phép lái xe, bảo hiểm y tế, thậm chí là lịch sử cư trú và quan hệ gia đình. Điều này tạo ra một "hồ sơ" số hóa đa chiều, đáng tin cậy hơn bất kỳ giấy tờ vật lý nào. Trong kinh tế chia sẻ, điều này có ý nghĩa cực kỳ quan trọng: Giảm ma sát giao dịch (Transaction Friction): Thay vì các quy trình xác minh danh tính rườm rà (chụp ảnh CCCD, đối chiếu khuôn mặt thủ công), VNeID cho phép các nền tảng chia sẻ thực hiện xác thực tức thì và đáng tin cậy thông qua API kết nối. Điều này rút ngắn đáng kể thời gian onboarding người dùng, đặc biệt quan trọng cho các dịch vụ tức thời như thuê xe tự lái, đặt phòng ngắn hạn. Tăng cường trách nhiệm giải trình (Accountability): Khi mỗi giao dịch trên nền tảng chia sẻ được gắn với một định danh số đã được xác thực, mức độ trách nhiệm của cả người cung cấp và người sử dụng dịch vụ đều tăng lên. Điều này giảm thiểu các hành vi tiêu cực như phá hoại tài sản, lừa đảo, hoặc hành vi không đúng mực, vốn là những rào cản lớn đối với niềm tin trong kinh tế chia sẻ. Cơ sở cho hệ thống tín nhiệm số (Digital Trust System): Bản sắc kỹ thuật số vững chắc từ VNeID là nền tảng để phát triển các hệ thống điểm tín nhiệm số (credit scoring) hoặc điểm uy tín xã hội (social reputation score) chuyên sâu hơn trong tương lai. Imagine một hệ thống nơi lịch sử giao dịch thành công, đánh giá tốt, và tuân thủ quy định trên các nền tảng chia sẻ được tích hợp vào một "điểm" tổng thể, giúp người dùng dễ dàng đánh giá đối tác. b. Thách thức và Cơ hội: Việc tích hợp VNeID vào các nền tảng kinh tế chia sẻ đòi hỏi các quy định rõ ràng về quyền riêng tư dữ liệu và an ninh mạng. Đồng thời, sự sẵn sàng của các nền tảng trong việc áp dụng công nghệ này cũng là yếu tố then chốt. Thanh toán điện tử: Từ Tiện Lợi Bề Nổi Đến Đòn Bẩy Tài Chính Toàn Diện và Dữ Liệu Giao Dịch Thanh toán điện tử không chỉ là việc chuyển tiền không dùng tiền mặt; nó là động mạch chính của kinh tế chia sẻ, mang theo dòng chảy tài chính và hơn thế nữa – dữ liệu giao dịch quý giá. a. Giải quyết bài toán "tin cậy tài chính" (Financial Trust): Trong kinh tế chia sẻ, nhiều giao dịch diễn ra giữa các cá nhân không quen biết. Thanh toán điện tử, với khả năng ghi nhận mọi giao dịch một cách minh bạch, là chìa khóa để xây dựng niềm tin. Hệ thống escrow (tạm giữ tiền), thanh toán theo từng giai đoạn, hoặc hoàn tiền tự động (ví dụ: Airbnb giữ tiền đến khi khách check-in thành công) là những cơ chế chỉ có thể thực hiện hiệu quả nhờ thanh toán điện tử. b. Dữ liệu giao dịch như "Vàng mới": Mỗi giao dịch thanh toán điện tử tạo ra một tập dữ liệu phong phú: thời gian, địa điểm, giá trị, bên giao dịch, loại dịch vụ. Khi được tổng hợp và phân tích (bởi AI và Big Data), những dữ liệu này trở thành tài sản vô giá: Phát hiện gian lận phức tạp (Fraud Detection): Các thuật toán có thể nhận diện các mẫu giao dịch bất thường, đánh dấu các hành vi lừa đảo hoặc rửa tiền. Đánh giá rủi ro tín dụng (Credit Risk Assessment): Lịch sử thanh toán điện tử có thể là cơ sở để các nền tảng tài chính P2P lending đánh giá khả năng hoàn trả của người vay, ngay cả khi họ không có lịch sử tín dụng truyền thống. Điều này mở rộng cơ hội tiếp cận vốn cho các cá nhân và doanh nghiệp nhỏ trong kinh tế chia sẻ. Tối ưu hóa pricing và khuyến mãi: Dữ liệu giao dịch giúp các nền tảng hiểu rõ hơn về hành vi tiêu dùng, từ đó đưa ra các chính sách giá linh hoạt, khuyến mãi cá nhân hóa, và dự đoán nhu cầu trong tương lai. c. Thúc đẩy tài chính toàn diện: Ở Việt Nam, nơi tỷ lệ tiếp cận dịch vụ ngân hàng truyền thống còn hạn chế ở một số khu vực, thanh toán điện tử (đặc biệt qua ví điện tử và mobile money) đã mở ra cánh cửa cho hàng triệu người tham gia vào kinh tế số, vừa là người cung cấp dịch vụ (ví dụ: tài xế xe ôm công nghệ) vừa là người tiêu dùng. Hệ thống đánh giá P2P: Vượt Ra Ngoài Sao Số, Đến Kiến Tạo "Danh Tiếng Kỹ Thuật Số" Hệ thống đánh giá ngang hàng (P2P) không chỉ đơn thuần là việc "chấm sao" hay viết nhận xét. Ở cấp độ sâu hơn, nó đang kiến tạo một hệ thống danh tiếng kỹ thuật số (digital reputation) phi tập trung, là xương sống của niềm tin trong cộng đồng kinh tế chia sẻ. a. Tính phi tập trung của niềm tin: Khác với hệ thống tín dụng truyền thống do các tổ chức tài chính lớn quản lý, danh tiếng trong kinh tế chia sẻ được xây dựng bởi hàng triệu tương tác ngang hàng. Mỗi đánh giá, mỗi bình luận đều là một "điểm dữ liệu" góp phần vào hồ sơ danh tiếng của một cá nhân hay tổ chức. b. Giải quyết vấn đề "Bất cân xứng thông tin" (Information Asymmetry): Trước khi có hệ thống đánh giá P2P, người tiêu dùng thường không có đủ thông tin về chất lượng dịch vụ hoặc uy tín của người cung cấp. Hệ thống đánh giá giúp làm giảm khoảng cách thông tin này, cho phép người dùng đưa ra quyết định sáng suốt hơn dựa trên kinh nghiệm của người khác. c. Cơ chế "Tự điều chỉnh" của thị trường: Các đánh giá tiêu cực đóng vai trò như một cơ chế cảnh báo, buộc những người cung cấp dịch vụ kém chất lượng phải cải thiện hoặc rời khỏi thị trường. Ngược lại, những người có danh tiếng tốt sẽ nhận được nhiều cơ hội hơn, tạo ra một vòng lặp tích cực thúc đẩy chất lượng dịch vụ chung của toàn hệ sinh thái. d. Thách thức và Giải pháp: Một thách thức lớn là làm sao để hệ thống đánh giá khách quan và chống lại các đánh giá giả mạo (fake reviews). Các giải pháp bao gồm: Xác thực đánh giá: Chỉ cho phép người dùng đã hoàn thành giao dịch mới được đánh giá. Thuật toán phát hiện bất thường: Sử dụng AI để phân tích các mẫu đánh giá bất thường (ví dụ: nhiều đánh giá 5 sao liên tiếp trong thời gian ngắn từ các tài khoản mới). Phản hồi hai chiều: Cho phép cả người cung cấp và người sử dụng dịch vụ đều có thể đánh giá lẫn nhau, tạo ra cái nhìn cân bằng hơn. Chia sẻ AI và Big Data trong nền tảng chia sẻ: Từ Tối Ưu Hóa Đến Đổi Mới Mô Hình Kinh Doanh AI và Big Data không chỉ là công cụ tối ưu hóa; chúng là những động lực cốt lõi thúc đẩy đổi mới mô hình kinh doanh và tạo ra giá trị mới trong kinh tế chia sẻ. a. Tối ưu hóa nguồn lực siêu cấp (Hyper-optimization): Dự báo cầu (Demand Prediction): AI phân tích dữ liệu lịch sử (thời gian, địa điểm, thời tiết, sự kiện) để dự đoán chính xác nhu cầu dịch vụ (ví dụ: số lượng xe cần thiết ở từng khu vực, giờ cao điểm). Điều này cho phép phân bổ tài nguyên (tài xế, xe, phòng ốc) hiệu quả nhất, giảm thiểu lãng phí và tăng doanh thu. Tối ưu hóa giá động (Dynamic Pricing): Dựa trên dữ liệu cung cầu thời gian thực, AI điều chỉnh giá cả linh hoạt. Điều này không chỉ tối đa hóa lợi nhuận cho người cung cấp mà còn giúp cân bằng thị trường, khuyến khích cung cấp vào thời điểm nhu cầu cao. Định tuyến và ghép nối thông minh (Smart Routing & Matching): Các thuật toán AI phức tạp tối ưu hóa lộ trình vận chuyển, ghép nối người dùng với nhà cung cấp phù hợp nhất dựa trên vị trí, sở thích, và lịch sử tương tác. b. Cá nhân hóa và Trải nghiệm siêu việt (Hyper-personalization): Gợi ý dịch vụ: AI học hỏi từ hành vi người dùng (lịch sử tìm kiếm, tương tác, đánh giá) để đưa ra các gợi ý dịch vụ cực kỳ phù hợp. Ví dụ, một nền tảng thuê xe có thể gợi ý xe điện cho người dùng thường thuê xe thân thiện môi trường, hoặc xe gia đình cho người có lịch sử tìm kiếm liên quan đến trẻ em. Hỗ trợ khách hàng tự động (Automated Customer Support): Chatbot và AI có thể xử lý phần lớn các yêu cầu hỗ trợ khách hàng thông thường, giúp giải quyết vấn đề nhanh chóng và giảm tải cho nhân viên. c. Mô hình kinh doanh mới: "Dữ liệu như một dịch vụ" (Data-as-a-Service): Các nền tảng kinh tế chia sẻ, với lượng Big Data khổng lồ tích lũy, có thể cân nhắc cung cấp "dữ liệu ẩn danh và tổng hợp" (anonymized and aggregated data) như một dịch vụ cho các bên thứ ba (ví dụ: các công ty nghiên cứu thị trường, quy hoạch đô thị). Điều này mở ra một nguồn doanh thu mới và giá trị gia tăng từ chính hạ tầng dữ liệu của họ. Kết luận: Hạ tầng số – Kiến Tạo Hệ Sinh Thái Niềm Tin và Hiệu Quả Hạ tầng số không chỉ đơn thuần là tập hợp các công nghệ riêng lẻ; nó là một hệ sinh thái phức hợp nơi mỗi thành phần tương tác và bổ trợ lẫn nhau để kiến tạo một môi trường kinh tế chia sẻ đầy đủ niềm tin và hiệu quả. VNeID tạo ra danh tính đáng tin cậy, thanh toán điện tử đảm bảo dòng chảy tài chính minh bạch và tạo ra dữ liệu giá trị, hệ thống đánh giá P2P xây dựng danh tiếng phi tập trung, và AI cùng Big Data tối ưu hóa mọi khía cạnh, từ vận hành đến trải nghiệm cá nhân hóa. Để kinh tế chia sẻ thực sự phát triển bền vững tại Việt Nam, sự đầu tư vào hạ tầng số không thể chỉ dừng lại ở mức độ ứng dụng bề nổi. Nó cần được nhìn nhận như một chiến lược dài hạn, tập trung vào việc tạo ra các tiêu chuẩn mở, khung pháp lý linh hoạt, và các chính sách khuyến khích đổi mới. Chỉ khi đó, "đường cao tốc" hạ tầng số mới có thể thực sự đưa kinh tế chia sẻ Việt Nam vươn xa, không chỉ theo kịp mà còn tiên phong trong kỷ nguyên kinh tế số toàn cầu.

Khoảng trống pháp lý nền tảng tại Việt Nam Giấy phép hoạt động & điều kiện kinh doanh Việt Nam chưa có khung luật chuyên biệt cho mô hình chia sẻ (giao thông công nghệ, homestay, P2P lending…). Hệ quả là các nền tảng hoạt động theo hình thức “tự do”, gây cạnh tranh không công bằng với doanh nghiệp truyền thống. Thuế & minh bạch hóa giao dịch Do không bắt buộc gửi hóa đơn, nền tảng chia sẻ thường không kê khai đầy đủ thuế thu nhập doanh nghiệp và thu nhập cá nhân, gây mất thu ngân sách và thiệt thòi cho người lao động. Chưa có quy định buộc nền tảng tự động phát sinh hóa đơn điện tử khi giao dịch xảy ra. Bảo vệ người tiêu dùng & dữ liệu cá nhân Luật Bảo vệ Người tiêu dùng chưa cập nhật mô hình số hóa như nền tảng chia sẻ → thiếu cơ chế bảo vệ người dùng trong tranh chấp dịch vụ, mất cọc, tổn thất tài sản. Thiếu Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân riêng biệt, nên chưa rõ trách nhiệm xử lý rò rỉ, tiết lộ hoặc sử dụng dữ liệu cá nhân của người dùng. So sánh pháp lý quốc tế f2f2f2;"> Quốc giaĐiểm nổi bật pháp lýSingaporeSandbox fintech/broad: luật sandbox doanh nghiệp (MAS) thử nghiệm công nghệ như P2P, microinsurance trước khi áp dụng chính thức; đồng thời áp dụng Platform Workers Act từ 2025 để bảo vệ lao động như đóng CPF và nghỉ ốm có lương.Trung Quốc Hệ thống giấy phép nhiều cấp nhưng vẫn không có thống nhất rõ ràng; chính phủ kiểm soát mạnh mẽ nhưng các nền tảng như P2P Lending vẫn tiềm ẩn rủi ro cao. Indonesia Nền tảng Gojek đạt thành công nhưng đã từng bị đình chỉ hoạt động và phản đối do chưa có quy định rõ ràng cho gig economy. Kiến nghị cải thiện pháp lý cho Việt Nam A. Cấp phép và sandbox hoạt động Xây khung cho đăng ký mô hình chia sẻ, bao gồm điều kiện bảo mật, an toàn người dùng, trách nhiệm thuế. Áp dụng mô hình regulatory sandbox theo Decree 94/2025, cho phép thử nghiệm fintech (P2P, open API) trong 2 năm trước khi luật hóa chính thức B. Phát hành hóa đơn & minh bạch thuế Yêu cầu nền tảng phát hành hóa đơn điện tử tự động với mỗi giao dịch, tích hợp với định danh VNeID để đảm bảo kê khai thuế với khoản thu nhập cá nhân. C. Bảo vệ người tiêu dùng & quyền lợi lao động Sửa luật Bảo vệ Người tiêu dùng: khung ràng buộc giải quyết tranh chấp, hoàn cọc và bồi thường mất tài sản. Ban hành luật về dữ liệu cá nhân, quy định cách thu thập, lưu giữ, xử lý dữ liệu của người dùng. D. Giám sát thuật toán & minh bạch AI Buộc nền tảng phải công khai mô hình định giá, chấm sao, cấm đình tài khoản tự động khi chưa giải thích rõ tiêu chí. Có thể học từ luật ở EU: minh bạch thuật toán và quyền khiếu nại người dùng. E. Hỗ trợ đại diện người lao động Cho phép gig workers tham gia tổ chức đại diện (beyond công đoàn truyền thống) để thương lượng đáp ứng tỉ lệ phí, giờ làm, bảo hiểm theo mô hình chính sách mới. Lộ trình triển khai chiến lược Q2 2025: Chính phủ ban hành Decree 94/2025 về sandbox fintech/broad, khuyến khích thử nghiệm P2P, microinsurance. Q4 2025: Bộ Tài chính yêu cầu nền tảng sharing phát hành hóa đơn điện tử tích hợp định danh. Q2 2026: Chỉnh sửa Luật Người tiêu dùng và Luật Dữ liệu cá nhân, bổ sung ràng buộc trách nhiệm kỹ thuật. Q1 2027: Xây dựng khung Thuế chuyển đổi số – số hóa khai thuế, thanh tra ngành chia sẻ, kèm tổ chức đại diện người lao động. Kết luận Nền kinh tế chia sẻ Việt Nam đang đứng trước điểm ngoặt của pháp lý. Để tránh "phát triển tự do → mất kiểm soát", từ cấp độ giấy phép, hóa đơn, dữ liệu đến quyền lao động và thuật toán, Việt Nam cần xây dựng khung luật thông minh, linh hoạt và có tầm nhìn dài hạn để thực sự biến mô hình chia sẻ thành nền tảng phát triển bền vững.