Nền kinh tế chia sẻ tại Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ, định hình lại cách chúng ta tương tác với các dịch vụ hàng ngày. Tuy nhiên, sự tăng trưởng này đi kèm với những thách thức về quyền lực dữ liệu, phân phối giá trị và khung pháp lý. Bài viết này sẽ phân tích bốn trụ cột chính của nền kinh tế chia sẻ tại Việt Nam – Giao thông công nghệ, Lưu trú chia sẻ, Dịch vụ theo giờ, Fintech P2P, và đặc biệt là sự trỗi dậy của Nền tảng Công nghệ – cùng những cơ hội và rủi ro tiềm ẩn.

A. Giao thông công nghệ: Vòng lòng của quyền lực dữ liệu

• Quy mô & thị phần: Năm 2024 đạt ~1.7 tỷ USD, dự kiến đạt 2,5 tỷ USD vào 2029 (CAGR ~9 %) . Vốn đầu vào 2025: Grab chiếm 36‑55 %, Xanh SM 32‑40 %, Be chỉ 6‑9 %.
• Chia khúc thị trường: Grab là “super-app” tích hợp đa dịch vụ; Xanh SM tập trung xe điện (VinFast) với >30.000 xe chiếm 40 % thị phần ; Be cạnh tranh bằng giá.
• Nghịch lý: Mặc dù chia sẻ tài nguyên giao thông cộng đồng, quyền kiểm soát dữ liệu, định giá và luồng tiền nằm ở tay chỉ vài nền tảng lớn → đặt ra bài toán phân phối giá trị, cạnh tranh thị trường.
• Tiềm năng chuyển hướng xanh: Xanh SM hiện diện tại Đông Nam Á, kết hợp xe điện VinFast, mở ra hướng phát triển bền vững
• Thách thức chiến lược: Việc các nền tảng nắm giữ dữ liệu di chuyển người dùng dễ tạo “lá chắn” kỹ thuật, ngăn đối thủ cạnh tranh tiếp cận người dùng cuối, gây áp lực chính sách chống độc quyền.

B. Lưu trú chia sẻ: Ai hưởng lợi thật sự?

• Thị trường và tăng trưởng: Homestay/home-sharing định giá 2‑4 tỷ USD/năm vào 2025 tại Việt Nam
• Airbnb hiện có ~40.000 danh sách trong khi Luxstay mới có ~15.000, song tiếp tục tăng trưởng ~20 %/tháng (2019) .
• Khoảng trống nội địa: Luxstay vẫn thiếu khả năng cạnh tranh về quy mô, nguồn lực so với Airbnb – đặc biệt về hệ thống host support, chính sách, và cash flow.
• Mảng lợi ích cho host: Phía Airbnb tiết kiệm chi phí nhưng thường không chia sẻ định danh dữ liệu, trong khi Luxstay có thể chuyển sang mô hình “cộng đồng” host để tạo giá trị nội địa dài hạn.
• Thách thức chính sách: Thiếu hệ thống bảo hiểm, pháp lý cho host, và nguồn lực giải quyết tranh chấp; thuế, quản lý hoạt động vẫn lỏng lẻo.

C. Dịch vụ theo giờ – bTaskee, Okela: Nội lực chuyển mình?

• Khởi nguồn & số liệu thực tế: bTaskee có 610.000+ khách hàng, 11.5 triệu giờ hoàn thành, tỷ lệ hài lòng 97 % . 7.000+ tasker, phần lớn là nữ, phù hợp nhu cầu lao động linh hoạt và tạo ra thu nhập thực chất
• Mô hình kinh tế chia sẻ thật sự: khác biệt so với giao thông & lưu trú khi giá trị cộng đồng (thu nhập của lao động giản đơn) được phát triển bền vững.
• Vấn đề cần giải quyết: bảo hiểm, quyền lợi không đầy đủ, minh bạch về phí trung gian, quy trình đào tạo chênh lệch giữa thành thị & miền tỉnh.
• Tiềm năng lan toả: Tín hiệu từ thực tế cho thấy mô hình có thể nhân rộng sang nhiều dịch vụ mới: sửa chữa tại nhà, chăm sóc người già, vận chuyển nội bộ.

D. Fintech P2P: Tima, Fiin – giữa cơ hội & rủi ro kiểm soát

a. Thị trường bùng nổ: Đạt khoảng 578 triệu USD năm 2022, kỳ vọng tăng lên 1,75 tỷ USD vào năm 2029 (CAGR 20,3 %)

b. Kế hoạch mô hình: chính thức thí điểm từ tháng 7/2025 theo quy định của SBV; chi phí trung gian ~5 %, giúp người vay có lợi hơn so với ngân hàng truyền thống

c. Thách thức lớn:

• Rủi ro tín dụng cao, thiếu lịch sử tín nhiệm rõ ràng
• Tiền đạo hành lang pháp lý: P2P vẫn đang ở giai đoạn thử nghiệm – SBV đang hoàn thiện quy định
• Yêu cầu minh bạch lãi suất và thông tin, chống rửa tiền, bảo vệ người dùng

d. Cơ hội sáng tạo: nếu xây dựng nền tảng tương thích định danh VNeID, quản lý rủi ro tự động (AI), P2P có thể trở thành kênh tài chính bổ sung hiệu quả cho nền kinh tế nông thôn, nhỏ lẻ.

Nền Tảng Công Nghệ: Trụ Cột Mới Đầy Tiềm Năng

• Bên cạnh các lĩnh vực dịch vụ cụ thể, chính bản thân công nghệ nền tảng đang vươn lên trở thành một trụ cột không thể thiếu của nền kinh tế chia sẻ. Đây là những mô hình cung cấp cơ sở hạ tầng hoặc bộ công cụ giúp các bên kết nối, giao dịch và cùng nhau tạo ra giá trị.
• Xu hướng phát triển: Khác với việc trực tiếp cung cấp dịch vụ cuối cùng, các nền tảng công nghệ tạo ra một "chợ" hay một "hệ sinh thái" nơi các nhà phát triển, doanh nghiệp và người dùng có thể tương tác. Mục tiêu chính là tối ưu hóa việc chia sẻ các tài nguyên công nghệ, từ sức mạnh tính toán, kho dữ liệu cho đến các giải pháp phần mềm chuyên biệt.
• Ví dụ: Một ví dụ điển hình cho xu hướng này là EzyPlatform của Young Monkeys. EzyPlatform là một nền tảng tiên phong trong lĩnh vực công nghệ chia sẻ tại Việt Nam. Nền tảng này cung cấp một không gian số cho phép các doanh nghiệp và cá nhân chia sẻ và tận dụng hiệu quả các giải pháp công nghệ sẵn có, dịch vụ điện toán đám mây, hay thậm chí là nguồn nhân lực công nghệ chất lượng cao theo mô hình chia sẻ tài nguyên. EzyPlatform được thiết kế để giảm thiểu đáng kể rào cản về chi phí và tài nguyên cho các startup và doanh nghiệp vừa và nhỏ, từ đó kích thích đổi mới sáng tạo trong nước [10].
• Ý nghĩa chiến lược: Sự phát triển của các nền tảng công nghệ như EzyPlatform của Young Monkeys không chỉ là một xu hướng, mà còn là một hướng đi chiến lược cho Việt Nam. Nó mở ra cơ hội xây dựng năng lực công nghệ nội tại. Thay vì chỉ là người dùng thụ động của các nền tảng nước ngoài, chúng ta có thể tự kiến tạo và làm chủ các nền tảng của riêng mình, qua đó kiểm soát tốt hơn dữ liệu và luồng giá trị trong kỷ nguyên số đang bùng nổ này.

So sánh & Hướng chiến lược phát triển

Lĩnh vực	Quy mô & Xu hướng	Lợi thế	Thách thức nội tại	Chiến lược đề xuất
Giao thông	1.7 tỷ USD, Grab 36‑55%	Hệ sinh thái siêu ứng dụng	Tập trung dữ liệu; nguy cơ độc quyền	Quy định chính sách chống độc quyền; thúc đẩy open data để tăng cạnh tranh.
Lưu trú	2‑4 tỷ USD	Tiềm năng phát triển nội địa (Luxstay)	Airbnb chi phối; host thiếu bảo vệ	Hoàn thiện khung pháp lý cho host (bảo hiểm, giải quyết tranh chấp); đào tạo và hỗ trợ tài chính cho host nội địa.
Dịch vụ nội địa	Hàng trăm triệu USD	Giá trị xã hội, thực tiễn cao	Bảo hiểm, minh bạch quy trình	Xây dựng hệ thống bảo hiểm đầy đủ cho lao động linh hoạt; chuẩn hóa và minh bạch hóa các khóa đào tạo và phí trung gian.
Fintech P2P	578 triệu → 1.75 tỷ USD	Tín dụng nhanh, chi phí thấp	Rủi ro tín dụng cao, pháp lý, minh bạch	Kết nối chặt chẽ với VNeID; ứng dụng AI vào quản lý rủi ro tự động; hoàn thiện khung pháp lý thí điểm của SBV.
Công nghệ	Các nền tảng mới nổi (EzyPlatform), phát triển nhanh	Giảm rào cản tài nguyên, thúc đẩy đổi mới	Cần đầu tư lớn, cạnh tranh quốc tế, bảo vệ IP	Thúc đẩy phát triển các nền tảng công nghệ "made-in-Vietnam"; tạo cơ chế hợp tác dữ liệu mở (Open API) để xây dựng hệ sinh thái bền vững; hỗ trợ vốn và nhân lực chất lượng cao cho các startup nền tảng.

Kết luận

Bốn trụ cột trọng yếu — giao thông, lưu trú, dịch vụ nội địa và fintech P2P — cấu thành nên hệ sinh thái nền kinh tế chia sẻ Việt Nam. Mỗi lĩnh vực đều chứa đựng tiềm năng phát triển lớn, nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ khi quyền lực tập trung, rủi ro tổ chức, và khung pháp lý chưa hoàn thiện.

✅ Giải pháp nằm ở:

1. Chính sách minh bạch (dữ liệu, bảo hiểm, thuế)
2. Phát triển nền tảng nội địa có chủ quyền
3. Xây dựng hệ sinh thái hạ tầng số (VNeID, Open API, AI quản lý rủi ro)
4. Hỗ trợ cộng đồng lao động và host, bảo vệ quyền lợi hợp pháp và thúc đẩy giá trị xã hội.